Ferdi De Ville (Universiteit Gent) over het Europees herstelfonds: ‘Gamechanger voor Europa’

Vorige week kwamen de Franse president Emmanuel Macron en de Duitse bondskanselier Angela Merkel met een voorstel voor een Europees herstelfonds. De Europese Commissie zou op de kapitaalmarkten geld lenen, om dat door te sluizen naar de lidstaten die het hardst lijden onder de coronacrisis. “Voor het eerst zou Europa lenen om subsidies te geven aan lidstaten”, zegt Ferdi De Ville, hoogleraar Europese integratie aan de Universiteit Gent.

Wat was uw eerste reactie toen u het nieuws las over het herstelfonds dat de Franse president Emmanuel Macron en de Duitse bondskanselier Angela Merkel hebben voorgesteld?

FERDI DE VILLE. “Wow! Ik wist dat Merkel aan het opschuiven was, maar dit had ik niet verwacht. Dit kan een gamechanger worden voor Europa. Voor het eerst zou de Europese Unie schulden mogen aangaan om subsidies te geven aan de lidstaten. De Europese Unie kan al schulden aangaan om leningen aan lidstaten te geven. Subsidies aan lidstaten komen tot nu uit de eigen begroting, die wordt gefinancierd via bijdragen van de lidstaten. De combinatie van schulden aangaan voor uitgaven via subsidies is nieuw.”

Is dat een goede evolutie?

DE VILLE. “Ik vind van wel, zeker voor de eurozone. De Europese Unie, en de eurozone in het bijzonder, heeft meer budgettaire slagkracht op een centraal niveau nodig. Tijdens crisissen worden sommige lidstaten harder getroffen dan andere. Met een mechanisme zoals dat herstelfonds vermijd je dat dat verschil verergert. Tot nu toe konden lidstaten financiële steun van de Europese Unie krijgen via leningen, maar dat verdiepte de crisis voor die landen vaak. Hun schuldposities gingen erdoor omhoog, waardoor de rente op hun obligaties steeg.”

De noordelijk lidstaten vrezen in een transferunie terecht te komen. Is die vrees terecht?

DE VILLE. “Transferunie is niet het juiste woord. Het wordt beter bekeken als een stabiliteitsmechanisme op federaal niveau. Als dat een crisis sneller stabiliseert, komt dat de hele unie ten goede. Normaal zijn niet altijd dezelfde lidstaten het slachtoffer van een crisis. Dan heb je ook geen risico op structurele financiële transfers van een groep lidstaten naar een andere. Zo’n mechanisme is een vorm van solidariteit die de hardst getroffen lidstaten er economisch bovenop helpt, zodat die weer kunnen consumeren en importeren vanuit de minder getroffen landen.”

Heeft een Frans-Duits voorstel meer kans op slagen?

DE VILLE. “Vroeger was dat een voldoende voorwaarde voor succes. Nu is het nog altijd een noodzakelijke voorwaarde. Het heeft zeker een symbolische waarde. Het maakt het moeilijker voor de vrekkige vier (Nederland, Oostenrijk, Denemarken en Zweden, nvdr) er weerstand tegen te bieden. Ik denk dat ze zullen inbinden op de gezamenlijke Europese schulden. Het voorstel wil het herstelfonds inbedden in de Europese meerjarenbegroting. Dat geeft lidstaten voldoende flexibiliteit om tot een compromis te komen.”