Europa heeft eindelijk weer tanden dankzij ‘Margrethe zonder Vrees’

Europees commissaris Margrethe Vestager pakt zonder schroom monopoliepraktijken en fiscale gunsten aan, al treft ze daarmee gerenommeerde multinationals. Nu krijgt ook België een rekening gepresenteerd.

Het verhaal duikt keer op keer op. Als Deens vicepremier haalde Margrethe Vestager tijdens de wekelijkse ministerraden geregeld haar breinaalden boven, om te werken aan een trui of een paar kousen. Minder bekend is dat Die Hard, de actieprenten met Bruce Willis in de hoofdrol, de films zijn die ze naar eigen zeggen het meest heeft bekeken. “Ik kijk altijd uit naar het moment waarop de hoofdfiguur John McClane yippee ki-yay roept”, zei ze vorig jaar aan de website Chillin’ Competition.

Het breiende Deense dametje is geen softie. Dat heeft ze meermaals bewezen sinds haar aantreden als Europees commissaris voor Mededinging in november 2014. Haar voorganger Joaquin Almunia had vier jaar rond de pot gedraaid in de zaak-Google. De zoekmachine zou van haar marktdominantie gebruikmaken om via de zoekresultaten haar eigen diensten te promoten. Almunia deed drie vruchteloze pogingen tot een schikking. Nadat ze een halfjaar in dienst was, besloot Vestager dat het welletjes was geweest, en stelde ze een formele aanklacht tegen Google op.

Geen enkel bedrijf is veilig voor Vestager. Op een conferentie waarschuwde ze afgelopen zondag dat Amerikaanse internetgiganten als Google en Facebook aan minder strenge privacyregels zijn gebonden, zodat ze een competitief voordeel hebben tegenover Europese bedrijven in de strijd om onlineadvertentie-inkomsten. Ook het Russische Gazprom moet oppassen. Vestager heeft een dossier tegen de energiereus, die misbruik zou maken van zijn dominante positie in de Centraal- en Oost-Europese lidstaten.

Goudmijn

Intussen heeft Vestager de zogenoemde taxrulings ontdekt – belastingdeals tussen lidstaten en multinationals. Op zich zijn zulke deals legaal, maar vaak komen ze neer op verdoken overheidssteun, die kleine bedrijven niet krijgen. Dat is concurrentievervalsing. De Europese Commissie onderzoekt de taxrulings al sinds 2013. Maar de uitbarsting van de affaire-LuxLeaks in 2014 – over de belastingdeals tussen de Luxemburgse fiscus en grote bedrijven – bracht de bal pas goed aan het rollen. Vestager besloot meteen de rulings van alle 28 lidstaten te screenen.

Het bleek een politieke goudmijn voor haar. De ene na de andere gigant moet voor de bijl. Starbucks en Fiat moeten miljoenen aan belastingvoordelen terugbetalen aan respectievelijk Nederland en Luxemburg. Het onderzoek naar een Ierse taxruling met Apple is nog aan de gang. Vorige maand startte Vestager ook een onderzoek naar belastingakkoord tussen McDonald’s en Luxemburg.

Kalmte

En nu heeft ze België in het vizier. De Belgische fiscus moet 700 miljoen euro aan onbetaalde belastingen terugvorderen van 35 bedrijven. Minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) hoopt over de terugvordering te kunnen onderhandelen met Vestager.

Van Overveldt zal een vrouw tegenover zich krijgen die model heeft gestaan voor Birgitte Nyborg, de Deense premier in de politieke tv-serie Borgen. Dat wil al wat zeggen. Vestager is een politiek talent. De dochter van twee dominees was studentenvertegenwoordigster tijdens haar studie economie aan de Universiteit van Kopenhagen. Op haar 21ste zat ze al in het partijbestuur van Det Radikale Venstre, de sociaalliberale partij van Denemarken, waarvan ze later ook voorzitter werd.

In 2001 kreeg ze een zetel in de Folketing, het Deense parlement, waar ze jarenlang fractievoorzitter was van haar partij. In 2011 bracht ze het tot vicepremier in de regering van Helle Thorning-Schmidt en kreeg er de bevoegdheid voor Economie en Binnenlandse Zaken. Toen de Deense regering haar in de zomer van 2014 voordroeg als Europees Commissaris, verhuisde ze met haar man en drie kinderen naar Brussel, waar ze naar verluidt moeilijk kan wegblijven uit de chocoladewinkels.

“Je voelt dat ze haar dossiers beheerst”, zegt Philippe De Backer, Europees Parlementslid voor Open Vld. Als liberaal komt Vestager geregeld uitleg verschaffen over haar dossiers in vergaderingen van de Europese liberale partij ALDE (Alliance of Liberals and Democrats for Europe), waar ook Open Vld deel van uitmaakt. “Ze maakt haar punt in alle kalmte, voor én achter de schermen”, zegt De Backer. “Ze beseft dat haar werk richtinggevend is voor de komende jaren. De Europese concurrentiewetgeving is aan een update toe.”

Territorium

Dat wordt geen gemakkelijke klus in het huidige economische klimaat. In plaats van gezeur over eerlijke concurrentie willen veel lidstaten vanuit Brussel liever steun zien komen voor hun grote bedrijven, in de strijd om marktaandeel in de wereld. Maar mededinging is een Europese bevoegdheid, en dat komt de nationale politici slecht uit. Vestager zal haar territorium moeten verdedigen. Maar wie grote jongens als Google en Gazprom aanpakt, kan al wat verdragen.