‘De ‘volksmarathon’ heeft nood aan een motiverend en bindend verhaal’

De aangekondigde versoepeling belet niet dat onze sociale contacten noodgedwongen nog lang op een laag pitje staan. Meer dan ooit komt het erop aan vol te houden tijdens deze ‘volksmarathon’, waarbij het cruciaal is dat de overheid de bevolking motiveert, inspireert, en verbindt. Dat zegt Maarten Vansteenkiste, hoogleraar psychologie UGent.

Maar daar wringt het schoentje. De communicatie van de overheid is zakelijk en versnipperd, verre van motiverend. Het is cruciaal dat de overheid een motivatiecampagne lanceert met aandacht voor het psychosociaal welbevinden van de bevolking. Vandaag, niet morgen.

Motiverend leiderschap

De zevende week van deze volksmarathon is begonnen. Net zoals de langdurige inspanning voor gewone marathonlopers slopend is, zo ook de gezamenlijke inspanning van de bevolking tijdens deze collectieve marathon. Het einddoel is duidelijk: de coronacrisis bezweren. De grilligheid van het virus zorgt er echter voor dat de timing onvoorspelbaar is. Ook gewone marathonlopers schatten niet steeds goed in wanneer ze de finish zullen bereiken. Maar de overheid en wetenschappers kunnen de bevolking met een stimulerende en wervende communicatie gidsen. Meer dan ooit is er nood aan motiverend leiderschap, want de impact is veel groter dan van een gewone marathon. Niet enkel voor de fysieke gezondheid, maar ook mentaal, sociaal en economisch zijn de gevolgen ongezien.

Dat de ingrijpende en langdurende maatregelen beginnen te wegen op de bevolking is begrijpelijk. Dat is ook merkbaar in de evolutie van het motivationeel draagvlak voor de maatregelen. De resultaten van de motivatiebarometerstudie aan de UGent tonen aan dat het percentage personen dat helemaal achter de maatregelen staat geslonken is van 81 procent in de eerste week naar 60 procent aan het einde van de zesde week. Om een verdere daling van dit percentage te vermijden, is een motivatiecampagne onontbeerlijk.

Het gat in het spel

In de jeugdbeweging is het een sport om het gat in het spel van de leiding te zoeken. Waar liet de leiding een steek vallen? Hoe kunnen we de spelregels omzeilen om het spel naar onze hand te zetten?

Vele burgers beginnen ook deze creativiteit te vertonen. Ze gaan op zoek naar het gat in de maatregelen. Deze waterdicht maken is vrijwel een onbegonnen zaak. Goodwill van de bevolking is dan ook broodnodig om de filosofie van de maatregel ter harte te nemen. Die goodwill krijg je door de grotere principes achter de maatregelen duidelijk te maken: welke criteria staan voorop bij het versoepelen, behouden, en verstrengen van maatregelen? Gaat het om dagelijkse ziekenhuisopnames, het aantal nieuwe besmettingen of een andere parameter? Hoe efficiënt zijn verschillende maatregelen?

Zonder transparantie over deze principes komen de maatregelen al snel over als een onsamenhangend en schijnbaar arbitrair geheel. Dan wordt het volgen van de maatregelen een zaak van moeten. Wanneer ‘moet’-ivatie en moedeloosheid de bovenhand nemen, begint eigenbelang te primeren boven collectief belang. De bevolking zoekt dan naar manieren om de maatregelen te omzeilen.

Motivatiecampagne

Maar een overtuigende uitleg over de kernprincipes volstaat niet. Om de bevolking te motiveren, is een goed uitgewerkte motivatiecampagne nodig. Drie ingrediënten zijn hierbij cruciaal.

Kies voor heldere en inspirerende beeldspraak. De metafoor van de marathon werkt wonderwel. Met dit beeld voelt elke burger zich direct begrepen in de last die hij of zij torst. Zoals marathonlopers zich tussentijdse doelen stellen, is het cruciaal dat de overheid transparant communiceert over de specifieke targets op weg naar de finish. Op welke targets baseert men zich bijvoorbeeld om groen licht te geven om de winkels te openen? Wat zijn de drempelwaarden die we dienen te bereiken? Die moeten op voorhand bekend te zijn zodat we naar die doelen kunnen toewerken.

Zet in op social influencers om specifieke doelgroepen te bereiken. Als zij kunnen getuigen over de last die ze torsen en de manier waarop ze zichzelf gemotiveerd houden, dan werkt dit inspirerend.

Zorg voor verbindende rituelen. De berenjacht, het applaus voor de zorgverleners, het zijn motiverende acties die vanuit de bevolking zijn gegroeid. Hartverwarmend en verbindend. Om het welzijn en de sociale cohesie met buren te versterken, kan de overheid oproepen om ‘naainetwerken’ te vormen. Er kunnen ‘gebakdagen’ komen op woensdag: buren maken voor elkaar pannenkoeken en zetten die op de drempel. Zondag wordt een digitale grootouderdag: gedichten voordragen, voorlezen uit boeken, samen dansen. Als mondmaskers worden bezorgd via de post, steek er dan twee gele marathonbriefkaarten bij: te verzenden naar twee personen naar keuze. Of ondersteun een Vlaamse groep om een coronalied te maken.

Natuurlijk is dit geen gemakkelijke taak. Je zal maar de sportcoach zijn tijdens deze marathon. Maar toch. Gegeven de grote inspanningen van haar bevolking kan de overheid meer doen om haar motivatie en welbevinden te ondersteunen. Schakel hierbij de hulp in van gedragswetenschappers: psychologen, communicatiewetenschappers, pedagogen. Zij willen maar al te graag hun steentje bijdragen om de bevolking door deze crisis te helpen loodsen.