De opmars van de deltavariant baart zorgen: ‘Juli zal beslissend zijn’

De race tussen de vaccins en het virus is nog niet gelopen, zeker nu het virus met de deltavariant een nog besmettelijkere versie van zichzelf in de strijd gooit. Wij ontsnappen wellicht nipt aan een nieuwe golf, maar voor de rest van de wereld zijn de perspectieven minder gunstig.

“J ust when I thougt I was out, they pull me back in“, zegt maffiabaas Michael Corleone in The Godfather III. Beleven we in de coronacrisis ons eigen Godfather-moment? Het aantal besmettingen en het aantal ziekenhuisopnames is in België dankzij de lopende vaccinatiecampagne zo hard gedaald dat de meeste beperkende maatregelen afgebouwd kunnen worden. Dat biedt de Belgische economie de kans om een spectaculaire comeback te maken. Tijdens de zomer kan het bruto binnenlands product met 2,5 procent toenemen, zodat de welvaart van voor de crisis dit jaar nog binnen handbereik ligt.

Toch is het te vroeg om victorie te kraaien. In landen die voorsprong hadden genomen in hun vaccinatiecampagne, zoals de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk, stijgt het aantal besmettingen opnieuw. Dat komt doordat het virus een nog besmettelijkere versie van zichzelf in de strijd gooit, dat in het niet-gevaccineerde deel van de bevolking nog mogelijkheden genoeg heeft om zich te vermenigvuldigen.

De deltavariant is een venijnige en te duchten tegenstander. “Hij is de helft besmettelijker dan de Britse variant, die op zijn beurt de helft besmettelijker is dan het originele virus. Dat levert voor de deltavariant een basisreproductiegetal van 6,75 op: elke persoon besmet met de deltavariant steekt gemiddeld 6,75 andere mensen aan in de niet-gevaccineerde bevolking. Wie zich niet laat vaccineren, kiest eigenlijk voor een besmetting met de deltavariant”, zegt Tom Wenseleers, professor biologie en biostatisticus van de KU Leuven.

Race tegen de tijd

De vaccins bieden een grote bescherming tegen de deltavariant, maar wel pas na de tweede prik. Op dit ogenblik is nog maar 35 procent van de Belgische bevolking volledig gevaccineerd. De beschermingsgraad is dus nog relatief laag. Een eerste prik behoedt al wel een stuk voor een ziekenhuisopname, wat ook voor de economie uitstekend nieuws is. We leggen de economie pas plat als het aantal ziekenhuisopnames te hoog dreigt op te lopen. “Het Pfizer/BioNTech-vaccin biedt na één prik 94 procent bescherming tegen een ziekenhuisopname. Voor het Oxford/AstraZeneca-vaccin is dat 71 procent. Na twee prikken stijgt de bescherming tot respectievelijk 96 en 92 procent”, zegt professor Pierre Van Damme (Universiteit Antwerpen).

De vaccinatiecampagne zou in België net voldoende vergevorderd zijn om de deltavariant onder de knoet te houden. “Ik schat dat de deltavariant op dit ogenblik in België al goed is voor bijna de helft van de besmettingen. Dat klinkt niet goed, maar we vertrekken in België vandaag van een heel laag reproductiecijfer van 0,67, wat te danken is aan de vaccinatiecampagne. Op basis van die lage R-waarde en de vaststelling dat de deltavariant de helft besmettelijker is dan de Britse, kan de R-waarde stijgen tot ongeveer 1. Het is dus kantje-boord, maar mijn inschatting is dat de R-waarde niet dramatisch boven 1 zal stijgen. De kans op een nieuwe golf is klein, maar we moeten rekening houden met lokale uitbraken in wijken met een lagere vaccinatiegraad”, zegt Tom Wenseleers. “Juli zal beslissend zijn”, zegt Pierre Van Damme. “In die maand komt er een toename van de deltavariant, en juli staat tegelijk volledig in het teken van de tweede dosis. Tegen eind juli zal 80 procent van de Vlamingen een tweede dosis aangeboden hebben gekregen. Het wordt een race tegen de tijd om de deltavariant onder controle te krijgen.”

Probleemregio’s

Waakzaamheid blijft geboden. In Israël heeft de bevolking een beschermingsgraad van 55 procent, maar toch voerde het land opnieuw de plicht in om binnen mondmaskers te dragen, als reactie op de stijging van het aantal besmettingen met de deltavariant. Specialisten geloven echter niet dat een vierde golf begonnen is. Het stijgend aantal besmettingen vertrekt van een heel laag niveau.

In het Verenigd Koninkrijk is de toestand meer alarmerend. Dat is niet onlogisch, want door de band met India kon de deltavariant er sneller voet aan de grond krijgen. Vorige week was het reproductiegetal gestegen tot 1,44. Het aantal besmettingen ligt nu bijna zeven keer zo hoog als op het Europese vasteland en verdubbelt er om de twee weken. Vooral het nog niet-gevaccineerde deel van de bevolking is een broeihaard voor het virus. Slechts de helft van de Britse bevolking is al volledig gevaccineerd. Het aantal ziekenhuisopnames stijgt gelukkig niet even snel, omdat het kwetsbare deel van de bevolking volledig ingeënt is. De laatste versoepelingen werden er uitgesteld tot 19 juli. De vaccinatiecampagne loopt door en dat zou het reproductiecijfer ook bij de jonge bevolking geleidelijk moeten terugdringen. Ook de Verenigde Staten hebben hun schaapjes nog niet op het droge. De beschermingsgraad was vorige week nog minder dan 50 procent. De deltavariant wordt ook daar snel dominant en het aantal besmettingen loopt op, maar wel trager dan in het Verenigd Koninkrijk.

Nog minder fortuinlijk zijn de landen en de regio’s met een lage vaccinatiegraad. “Daar komen de vaccins te laat. Afrika bijvoorbeeld wordt geplaagd door deltagolven”, zegt Tom Wenseleers. “In Kinshasa liggen de ziekenhuizen vol, en Kenia en Oeganda krijgen nieuwe golven over zich heen. De deltavariant krijgt in Afrika vrij spel, omdat er nog amper gevaccineerd is en de bevolking weinig immuniteit heeft opgebouwd. Dat levert een explosieve situatie op, maar gelukkig is de Afrikaanse bevolking relatief jong.” Volgens de WHO wordt de derde golf de ergste in Afrika, waarbij gevreesd wordt voor het Indiase scenario van een zware en dodelijke derde golf.

“Er wordt geschat dat de deltagolf 3 miljoen doden geëist heeft in India. De deltagolf zwakt er af, maar vermoedelijk vooral dankzij de opgebouwde natuurlijke immuniteit, waarvoor een heel hoge kostprijs is betaald”, zegt Tom Wenseleers. “In Azië kunnen nog heel wat landen voor de bijl gaan. Singapore en Taiwan nemen strenge maatregelen om het virus buiten te grenzen te houden, maar het is voldoende dat enkele besmettingen door de mazen van het net glippen. Indonesië kent een nieuwe grote en dodelijke deltagolf. Ook in China zien we uitbraken van de deltavariant.”

Bestand tegen vaccins

Ook in het Westen is, ondanks de stijgende vaccinatiegraad, de race nog niet gelopen. “We moeten er rekening mee houden dat elke nieuwe variant niet alleen besmettelijker is, maar mensen ook zieker kan maken. Landen met hoge besmettingscijfers blijven een kweekvijver voor nieuwe varianten”, zegt Tom Wenseleers.

Het horrorscenario is dat een variant opduikt die bestand is tegen de vaccins, waardoor de hele corona-ellende ook hier zou herbeginnen. Tom Wenseleers: “Die kans is op korte termijn klein. Om de vaccins te slim af te zijn, heb je een volledig nieuwe variant nodig, die grondig verschilt van het huidige virus. Op lange termijn, bekeken over een periode van vijf tot tien jaar, is dat wel mogelijk, zoals ook met de Spaanse griep is gebeurd. Maar daartegenover staat dat we de vaccins kunnen aanpassen aan de nieuwe varianten.”