De balans: de effectentaks is platte politieke marketing

Minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) voert met de invoering van een taks op effectenrekeningen de forcing. De nieuwe belasting komt er vroeger dan verwacht om de vervelende discussies over de vermogensfiscaliteit in de Vivaldi-regering in de kiem te smoren. Dat de opbrengst wordt gebruikt voor de financiering van de gezondheidszorg is louter een pr-stunt.

‘Een solidariteitsbijdrage.’ Zo noemt de federale regering de taks op effectenrekeningen waarover ze deze week een akkoord heeft bereikt. De taks bedraagt 0,15 procent op effectenrekeningen vanaf 1 miljoen euro. Niet alleen natuurlijke personen, maar ook vennootschappen zijn de taks verschuldigd. In tegenstelling tot de vorige effectentaks die door de regering-Michel werd ingevoerd, worden niet alleen aandelen, obligaties, beleggingsfondsen en warrants aan de belasting onderworpen, maar ook andere financiële producten zoals opties, futures, swaps en vastgoedcertificaten. Aandelen op naam worden niet aan de belasting onderworpen.

De taks lag gevoelig in de federale regering. De liberalen hadden beloofd dat er geen belastingverhogingen zouden komen, maar kijk, de eerste nieuwe belasting is al een feit. De achterban mort voorlopig niet, want de regering-De Croo probeert de kritiek in de kiem te smoren door erop te wijzen dat de belasting gebruikt zal worden om de extra uitgaven in de gezondheidszorg ten gevolge van de coronacrisis te financieren. Vandaar dat minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) de verwachte opbrengst van 468 miljoen euro als een ‘solidariteitsbijdrage’ verkoopt.

Gezondheidszorg wordt al gefinancierd door gewone taksen

We hebben hier te maken met een geval van platte politieke marketing. De effectentaks zal de gezondheidszorg (budget 30 miljard euro), laat staan de sociale zekerheid, niet redden. Als we ervan uitgaan dat deze vermogensbelasting 468 miljoen euro opbrengt, dan is dat ruim onvoldoende om de coronameerkosten te financieren. De kostprijs van het coronavirus voor de gezondheidszorg wordt dit jaar geraamd op 1,36 miljard euro. Volgens het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (Riziv) bedraagt de budgettaire impact van de maatregelen, zoals coronatests en triagecentra, iets meer dan 1 miljard euro. De kosten van de ziekenhuisopnames worden geraamd op 316 miljoen euro. En dan hebben we het nog niet over de 200 miljoen euro eenmalige steun voor het ziekenhuispersoneel die de federale regering vandaag heeft toegekend.

Dat geld uit kapitaalbelastingen wordt gebruikt om de sociale zekerheid te stutten, is niet nieuw. Momenteel wordt ongeveer twee derde van het stelsel gefinancierd door sociale bijdragen. De rest komt van de alternatieve financiering van de sociale zekerheid, onder meer btw-middelen en roerende voorheffing. Om een deficit van de sociale zekerheid te vermijden, wordt daar al jaren nog eens een zogenaamde evenwichtsdotatie uit de algemene middelen aan toegevoegd. Dat is geld uit de gewone begroting, dat onder andere wordt gehaald uit taksen op beleggingen. Zonder die evenwichtsdotatie zou het tekort in de sociale zekerheid tegen 2024 oplopen tot meer dan 6 miljard euro.

Het is dan ook verkeerd te poneren dat de federale regering een nieuw systeem van solidariteit invoert door de opbrengst van de effectentaks te gebruiken voor de redding van een deel van de sociale zekerheid.

Overleeft de taks het Grondwettelijk Hof?

En over solidariteit gesproken: in tegenstelling tot de vorige effectentaks van de regering-Michel, wordt geen gewag gemaakt van een belasting waarbij “de sterkste schouders de zwaarste lasten” moeten dragen. Volgens Koen Van Duyse, tax partner bij het advocatenkantoor Tiberghien, is dat geen toeval. Dat zou een manier kunnen zijn om te vermijden dat deze taks door het Grondwettelijk Hof wordt vernietigd zoals met de versie van de vorige regering is gebeurd. Het Hof struikelde over het feit dat niet alle effecten aan de belasting waren onderworpen. Ook aandelen op naam bleven buiten schot, wat nu opnieuw het geval is.

Van Duyse: “De vermogensbelasting wordt niet gekoppeld aan de totale draagkracht en er zijn ook elementen uitgehaald die niet worden belast. Dan kom je dicht bij een situatie die volgens het gelijkheidsbeginsel sterk kan worden bekritiseerd. Dit is natuurlijk nog geen definitieve versie. Er volgt nog een advies van de Raad van State. Maar deze taks op effectenrekeningen is alvast beter doordacht dan de vorige. De term solidariteitsbijdrage vind ik politiek gespin. Er wordt een belasting geheven op een effectenrekening met 1 miljoen euro, maar als je er twee hebt van 900.000 euro, dan moet je de taks niet betalen.”

De regering wil er daarom een antimisbruikbepaling aan koppelen. Dat betekent dat een rekeninghouder zelf moet bewijzen dat het splitsen van een rekening of het verlagen van bedrag niet als bedoeling heeft de belasting te ontwijken. Van Duyse: “Dat komt neer op het omkeren van de bewijslast. Ook dat wordt nog voorwerp van discussie.”