Brexiteer ‘Bojo’ wordt premier: ‘Tijd voor Boris Johnson om zich te bewijzen’

De Britse Conservatieven hebben overtuigend Boris Johnson verkozen tot hun leider. Maar zal de sympathieke ‘BoJo’ ook in zijn nieuwe functie van Britse premier kunnen overtuigen? ‘Als hij onder grote druk fouten maakt, zal zijn premierschap een kort leven beschoren zijn’, zegt Pieter Cleppe van de liberale Britse denktank Open Europe.

Door zijn overwinning wordt de brexiteer Boris Johnson de nieuwe Britse premier. Wat betekent dat voor de brexit-saga? Dreigt er een no-deal?

PIETER CLEPPE. “Boris Johnson zal eerst proberen het brexit-akkoord met Europa te heronderhandelen, en de Europese Unie zal het gesprek aangaan. De EU zal hem kleine brokjes toegooien, maar ik denk dat het voor de Britten onvoldoende zal zijn. Want Johnson heeft nog altijd een meerderheid nodig in het Britse parlement. Dan is de grote vraag hoe de EU, en meer bepaald Ierland, daarop zullen reageren, de gevoeligheden rond de Noord-Ierse grens indachtig. Zullen de Europese Unie en Ierland zeggen: ‘Oké, dan gaan we voor een no-deal’? Of zal de EU zich realiseren dat er pragmatische toegevingen mogelijk zijn, die niet het einde van de wereld zijn? Als de Europese Unie geen serieuze toegevingen doet, krijg je het risico op een no-deal.”

De vorige premier Theresa May kreeg verbeten tegenstand van de brexiteers. Krijgt Johnson op dezelfde manier tegenstand van de anti-brexiteers?

CLEPPE. “Zeker en vast. Het is mogelijk dat Johnson die tegenstand gebruikt als argument om een uitstel van de brexit aan te vragen bij de Europese Unie. Hij kan zeggen dat hij daartoe gedwongen wordt door het Britse parlement. De EU zal hem dat uitstel waarschijnlijk gunnen. Anderzijds denk ik niet dat het Britse parlement meteen nieuwe verkiezingen zal afdwingen.”

Sommigen zeggen dat er niettemin een vertrouwensstemming komt in het Britse parlement. Wat denkt u?

CLEPPE. “Ik hoorde dat oppositiepartij Labour die stemming niet durft aan te vragen. Bij de gematigde Conservatieven leeft immers het idee om Johnson op zijn minst een paar maanden te laten proberen. Dat betekent dat Johnson een vertrouwenstemming zou overleven, en er misschien zelfs versterkt zou uitkomen. Maar dat is een gerucht, we zullen moeten zien. Vroeg of laat komt die vertrouwensstemming er wel.”

Johnson is verkozen door 92.000 leden van de Conservatieve Partij. Hoe representatief is hij voor de 61 miljoen Britten?

CLEPPE. “Bij ons is Liesbeth Homans toch ook Vlaams minister-president geworden zonder verkiezingen? Er was zelfs geen stemming onder de partijleden van de N-VA. Democratie werkt nu eenmaal op die manier. Een politieke partij krijgt voor vijf jaar het vertrouwen van de kiezer, en mag zich op haar eigen manier organiseren. De kiezer weet dat op voorhand. Dat lijkt mij perfect democratisch.”

Flamboyant is Johnson in ieder geval. Maar heeft hij ook de capaciteiten voor het ambt van premier? Als minister van Buitenlandse Zaken sloeg hij geen te best figuur.

CLEPPE. “Ten eerste is Boris Johnson een brugfiguur. Hij slaagde erin tweemaal verkozen te raken als burgemeester in een linkse stad als Londen. Hij weet dus hoe hij moet verbinden. Ten tweede heeft hij gedurende zijn vrij korte mandaat als minister van Buitenlandse Zaken toch een aantal successen behaald. Zo is hij erin geslaagd de solidariteit van het Westen te winnen in de Skripal-affaire (de voormalige Russische militaire inlichtingenofficier die vorig jaar in het Engelse Salisbury vergiftigd werd, samen met zijn dochter, nvdr) Hij heeft toen alle westerse landen tegen Rusland weten te verenigen. En inderdaad, hij heeft ook fouten gemaakt. In de gijzelingszaak rond de Iraans-Britse vrouw Nazanin Zaghari-Ratcliffe heeft hij waarschijnlijk een aantal verkeerde inschattingen gemaakt. Dossierkennis is niet de sterkte van Johnson. Vraag hem geen details. Hij zal enkel succes hebben als hij zich laat omringen door sterke technici. Hij deed dat als burgemeester van Londen. Mogelijk doet hij dat nu opnieuw. Zijn sterkte is de verdediging van de grote lijnen. En hij slaagt erin ook buiten zijn partij succes te hebben. Ook daarom hebben de Tories hem verkozen.”

Zal hij niet te veel naar de pijpen dansen van zijn grote vriend Donald Trump?

CLEPPE. “Donald Trump kan wel zeggen: ‘Ik wil een handelsakkoord met het Verenigd Koninkrijk’, maar we weten allemaal dat hij daar niet enorm veel invloed op heeft. Een handelsakkoord is een project op lange termijn waarbij allerlei gevestigde belangen spelen. Ik denk in de eerste plaats aan het Amerikaanse Congres, dat aan Trump de toelating moet geven om een akkoord te sluiten. Je mag de invloed van Trump op zo’n handelsakkoord dus niet overdrijven.”

Maar wat met de spanningen met Iran? Zal Johnson zich laten meeslepen in een Amerikaanse oorlog met Iran?

CLEPPE. “De Britse regering kwam onder druk omdat ze het aanbod van Trump weigerde om de vrachtschepen in de Straat van Hormuz te laten bewaken door de Amerikaanse zeemacht. In het geval van Iran kan de goeie band met Trump Johnson net helpen. Want daar heeft hij echt wel de Amerikaanse goodwill nodig. Maar er zullen andere dossiers zijn, andere onverwachte gebeurtenissen zoals Iran. Het is tijd voor Johnson om zich te bewijzen. Als hij onder grote druk fouten maakt, dan zal het niet meer vergoelijkend klinken: ‘Maar hij is toch een sympathieke peer’. Dan zal zijn premierschap een kort leven beschoren zijn.”