Wouter Devriendt (CEO Dexia): ‘Dexia liquideren is als een mikado ontvlechten’

Of België de grootste bankencrisis uit zijn geschiedenis ooit zonder financiële verliezen achter zich laat, hangt uitsluitend af van Dexia. En dus van Wouter Devriendt, die sinds twee jaar de restbank leidt. “Je kunt bij Dexia bijna nooit iets doen zonder dat er ergens een negatieve impact is.”

Voor een man die de rommel van anderen moet opkuisen en daar buiten een beperkte kring weinig erkenning voor krijgt, is Wouter Devriendt (51) best een aangename gesprekspartner. Een volle twee uur trekt hij uit om de situatie van Dexia en de uitdagingen voor de komende jaren te schetsen: “Ik vind dat we goed bezig zijn met de afbouw, maar tegelijk blijft de bank erg kwetsbaar.”

Dexia is niet meer de bom die enkele jaren geleden de financiële huishouding van de staat België dreigde op te blazen. De risico’s nemen af, maar ze blijven natuurlijk wel enorm groot. Met een balans van circa 170 miljard euro is de restbank nog altijd even groot als Belfius, het goede Belgische stuk dat in 2011 uit de groep werd gehaald.

Wouter Devriendt volgde in 2016 Karel De Boeck op als CEO van Dexia. Terwijl de strategische prioriteiten van De Boeck waren de liquiditeit van de groep veilig te stellen en een doorstart te nemen na de implosie van 2011, kiest Devriendt voor een versnelde afbouw van de balans en de risico’s. In 2017 kromp de balans van Dexia spectaculair, met 30 miljard of 15 procent.

“We hebben vorig jaar opportunistisch ingespeeld op de gunstige financiële en economische omstandigheden. De kredietspreads waren laag, de volatiliteit was beperkt en de ECB bleef massaal activa opkopen.” De keerzijde van de medaille is dat de bank na twee winstjaren vorig jaar weer in de rode cijfers dook. Netto was er 462 miljoen euro verlies.

Waarom hebt u de strategie aangepast?

WOUTER DEVRIENDT. “Volgens het resolutieplan voor Dexia uit 2012 zou de afbouw van de portefeuille kredieten en obligaties op een natuurlijke manier verlopen. Maar dan zijn we bezig tot 2060. Het plan ging bovendien uit van bepaalde hypotheses rond de rente-evolutie, de wisselkoersen, de macro-economische omstandigheden. Die hypotheses zijn achterhaald omdat de marktomstandigheden veranderd zijn.

“Het resolutieplan ging uit van een rente van 2 procent, terwijl we al een hele tijd geconfronteerd worden met een nulrente. Dat heeft onder meer een grote impact op onze derivaten. De complexiteit van Dexia komt voor een groot stuk voort uit zijn derivaten. Die instrumenten zijn aangegaan om rente- en wisselkoersrisico’s te beheersen. Ze dekken ons in tegen stijgende rentes. Aangezien de rente is blijven dalen, is de waarde van die swaps nefast negatief geworden. Het gaat nu om een negatieve waarde van 24 miljard euro. Dat bedrag moeten wij elke dag cash op de rekening van de tegenpartij zetten. Dat is 24 miljard euro die wij extra moeten financieren. Dat kost ons een pak geld en het brengt niets op.

“Mede daardoor is ook de hypothese achterhaald dat Dexia vanaf 2017-2018 opnieuw winstgevend zou zijn. Op dat gebied zijn we een illusie armer. Dat lukt niet. Dexia is structureel verlieslatend. En die situatie zullen we niet meer omkeren.”

Waarom is het niet mogelijk winst te boeken op een krediet- en obligatieportefeuille van 100 miljard euro?

DEVRIENDT. “Om die portefeuille en de derivaten te financieren, moeten we 120 miljard euro ophalen. De rente-inkomsten compenseren amper de rentekosten. Deels omdat de marges zo klein zijn, deels omdat klanten alle hoogrentende leningen in onze portefeuille de voorbije jaren geherfinancierd hebben bij andere banken of vervroegd terugbetaald hebben. Daardoor dalen onze rente-inkomsten sneller dan verwacht.

“Ik begin het jaar dus marginaal winstgevend, en dan krijg ik meteen een factuur van 100 miljoen euro van de toezichthouder op mijn bord. Dat is de jaarlijkse bijdrage van Dexia aan het Europees resolutiefonds (Single Resolution Fund, nvdr). Dat stoot mij enorm tegen de borst, omdat wij als bank in resolutie wellicht nooit een beroep zullen kunnen doen op de middelen van dat fonds. Bovendien verhoudt die bijdrage zich tot totale personeelskosten voor de groep van ongeveer 125 miljoen euro in 2018. Dat is buiten alle proporties.”

Kortom, Dexia is een bank zonder verdienmodel?

DEVRIENDT. “Zo kun je het stellen. De lage rente en de vlakke rentecurve vreten onze marge volledig weg. Dat effect wordt uitvergroot door de rentederivaten die Dexia op elk krediet is aangegaan. De regelgeving wordt almaar strenger en duurder. Let op, ik heb er alle begrip voor dat er toezicht is op Dexia. Maar het gevolg is dat zowat de helft van mijn collega’s bezig is met het uitdraaien van rapportjes ten behoeve van de toezichthouders. En als ik dat allemaal betaald heb, moet ik ook nog eens een ongelooflijke inhaalbeweging maken op het gebied van IT en het operationele. Daarin is de voorbije jaren veel te weinig geïnvesteerd. Onze achterstand was zo groot geworden dat we vorig jaar een outsourcingdeal met Cognizant gesloten hebben. Op korte termijn vergt dat aanzienlijke investeringen om het schip operationeel drijvende te houden.”

U zegt dat Dexia structureel verlieslatend is. Waarom besliste u dan de balans versneld af te bouwen, iets wat de verliezen alleen maar doet toenemen?

DEVRIENDT. “De marktomstandigheden waren de afgelopen twee jaar redelijk stabiel en gunstig. We konden kredieten en obligaties verkopen tegen verliezen die vele malen kleiner zijn dan in het verleden. Dat momentum om de portefeuille versneld af te bouwen, mochten we niet verloren laten gaan. In 2015 hebben we dat met een beperkt budget gedaan, sindsdien is dat budget aanzienlijk verhoogd. We spelen korter op de bal, we trachten sneller kansen te benutten. Maar het blijft een moeilijke evenwichtsoefening. We willen vermijden dat we belastinggeld verbranden.”

Hoe gaat u te werk?

DEVRIENDT. “We verkopen enkel als de prijs juist is, of als we een bepaald risico uit de boeken willen. De gemakkelijkste brokken zijn natuurlijk al lang de deur uit. Hoe verder we in dat afbouwproces komen, hoe moeilijker het wordt. We analyseren hoeveel we kunnen verkopen tegen welke kostprijs. En dat is een exponentiële curve. Stel dat 10 miljard afbouwen 250 miljoen euro zou kosten, dan kost een bijkomende 10 miljard misschien 750 miljoen euro. In dergelijke schema’s moeten wij denken en werken. En vaak kunnen we de economische logica niet laten doorwegen.”

Hoe bedoelt u?

DEVRIENDT. “Door de complexiteit van Dexia moeten we bij een verkoop van leningen heel wat factoren in overweging nemen. Er is de ontmanteling van het derivaat, maar ook en vooral de impact op de kapitaalpositie en de liquiditeit. Vaak moeten we ook met zulke reglementaire en boekhoudkundige vereisten rekening houden. Intern spreken wij van een heel grote mikado. Als ik één stokje uit de stapel trek, dan heeft dat invloed op tal van andere zaken. De ontvlechting van die mikado is een heel complex proces. Je kunt bij Dexia bijna nooit iets doen zonder dat er ergens een negatieve impact is.”

Hoe neemt u dan in godsnaam beslissingen?

DEVRIENDT. “We stellen prioriteiten. Soms is het prioritair het risico af te bouwen, soms verkopen we een positie omdat dat gunstig is voor de solvabiliteitsratio. Toen ik hier midden 2016 begon, lag de klemtoon op het opkrikken van de solvabiliteit, omdat de toezichthouder systematisch de kapitaalvereisten verhoogde. Ik kan niet iedereen blij maken: de aandeelhouder die de risico’s en de balans afgebouwd wil zien en de toezichthouder die eist dat ik meer kapitaal aanhoud. Mochten we meer speelruimte hebben op het gebied van solvabiliteits- en liquiditeitsvereisten, dan zouden we sneller risico’s kunnen afbouwen.”

Zonder banklicentie zou Dexia veel van de regulatoire kosten kunnen uitsparen. Wegen de voordelen van een banklicentie nog op tegen de nadelen?

DEVRIENDT. “Dat is steeds minder duidelijk. Vandaag wellicht nog wel. Maar die balans is aan het omslaan. Een banklicentie heeft twee grote voordelen. Ten eerste gaat ze gepaard met toezicht, en toezicht geeft comfort aan de investeerders die ons schuldpapier kopen. Ten tweede zorgt de banklicentie ervoor dat we toegang hebben tot de lender of last resort, het Eurosysteem van centrale banken die liquiditeit verschaffen. Maar dat voordeel verdwijnt eind 2021, bij het aflopen van het huidige resolutieplan. De ECB heeft beslist dat Dexia, omdat we als bank in liquidatie geen rol meer spelen in het Europese economische weefsel, daarna geen toegang meer krijgt tot financiering door de centrale banken.”

Als het grote voordeel van een banklicentie eind 2021 wegvalt, zal Dexia die dan inleveren?

DEVRIENDT. “De aandeelhouders van Dexia kijken op een andere manier tegen de banklicentie aan dan het management, en daar moet ik rekening mee houden. Zonder banklicentie zou het kunnen dat de schulden van Dexia bij de staatsschuld van België en Frankrijk geteld moeten worden. Voorlopig beschermt de banklicentie de staten tegen zo’n consolidatie van de schulden. Maar daar bestaat geen 100 procent zekerheid over, eigenlijk weten we niet precies wanneer het consolidatierisico zich kan materialiseren. Daarop anticiperen we door de balans en de schulden versneld af te bouwen. Om ervoor te zorgen dat de impact zo beheersbaar mogelijk is op de dag dat de consolidatieverplichting ‘op onze kop valt’.”

Dus de dag komt dat de schulden van Dexia bij die van België en Frankrijk geteld worden?

DEVRIENDT. “Er komt een moment dat Dexia zijn portefeuilles en de omvang van zijn schulden tot een aanvaardbaar niveau zal hebben afgebouwd, waardoor een consolidatie van de schulden beheersbaar wordt. Dat wil zeggen: zonder dat een van de landen moet vrezen voor een verlaging van zijn kredietwaardigheid.”

Ik kan me voorstellen dat dit scenario België als klein land meer angst inboezemt dan Frankrijk.

DEVRIENDT. “Alles hangt natuurlijk af van de verdeelsleutel van de schulden. Als je uitgaat van een fiftyfiftyverdeling, zou dat vandaag voor België neerkomen op een toename van de overheidsschuld met 10 procentpunten ten opzichte van het bbp. Daar scoor je niet mee, noch bij de ratingagentschappen, noch bij Europa, dat is duidelijk. Voor Frankrijk zou het gaan om een toename met anderhalf procent. Daaruit concluderen dat Frankrijk gemakkelijker de banklicentie zou laten vallen, is evenwel te eenvoudig. En voor alle duidelijkheid, het is ook niet aan de orde.

“We hebben met de ECB een gedetailleerd strategisch plan voor de komende tien jaar uitgetekend. In het basisscenario werken we minstens nog even voort met de banklicentie, omdat we rekening houden met de gevolgen voor de aandeelhouders. In het plan hebben we ook een heleboel nieuwe initiatieven opgenomen.”

Zoals?

DEVRIENDT. “Het is de bedoeling versneld een aantal entiteiten te sluiten, of indien mogelijk te verkopen. In maart zijn we erin geslaagd Israël te verkopen, waar Dexia zeventien jaar bloed, zweet en tranen gekend heeft. Eind juni hebben we ons kantoor in Lissabon gesloten, en volgend jaar volgt Madrid. In New York hebben we nog een afdeling, waar 110 mensen werken. We bekijken hoe we een einde kunnen maken aan die fragmentatie, die ons veel geld kost. De bedoeling is de activiteiten zo veel mogelijk in Parijs te centraliseren, zodat we kostenefficiënter kunnen werken.

“Intussen bekijken we hoe we onze bank in Duitsland (Dexia Kommunalbank Deutschland, nvdr) van de hand kunnen doen. Die instelling is grondig geherstructureerd. Daarna moeten we nog een oplossing vinden voor Crediop, onze bank in Italië. Maar dan spreek je over instellingen met een balanstotaal van respectievelijk 20 en 13 miljard euro. Dat zal wellicht niet lukken zonder dat het onze kapitaalpositie aantast.”

Dat brengt ons tot de vraag van 100 miljoen. Hoe groot is de kans dat het Dexia-verhaal met succes afgesloten wordt? En ‘met succes’ bedoel ik dat er geen vers kapitaal nodig is en dat de overheidsgaranties niet uitgewonnen worden.

DEVRIENDT. “Ik voel me redelijk comfortabel voor de komende drie tot vier jaar. We hebben een duidelijk traject om de bank versneld af te bouwen, zowel in omvang als in risico. Dat gaat ons geld kosten, maar niet in die mate dat vers kapitaal nodig zou zijn. De vraag is wat op langere termijn gebeurt. Als de toezichthouders almaar strengere kapitaaleisen opleggen en men tegelijk van mij verwacht dat ik de bank versneld ontmantel, dan zal Dexia op een punt komen dat die twee niet langer verzoenbaar zijn.

“Veel zal afhangen van de houding van de toezichthouder. Maar grosso modo zie ik twee mogelijkheden. Ofwel zal Dexia op een gegeven moment voldoende klein zijn om zonder bankstatuut en zonder strenge kapitaalvereisten zijn weg voort te zetten. Ofwel komt er een moment dat, bijvoorbeeld door een externe schok, onze kapitaalbuffers wegsmelten en de toezichthouder Dexia de keuze laat: ofwel vers kapitaal tanken ofwel doorgaan zonder banklicentie. En dan ligt de keuze voor de hand.”

Wat u zegt, impliceert dat Dexia niet bestand is tegen een nieuwe externe schok.

DEVRIENDT. “Het ging de jongste twee jaar beter met Dexia omdat de marktomstandigheden beter waren. Maar dat betekent niet dat we met de voeten van het ijs zijn. Wat als iets misloopt met Italië? We dragen daar 23 miljard euro aan risico’s. Je kunt zeggen: als Italië valt, heeft iedereen een probleem. Dat is zo, maar Dexia zeker. En dan mag je je niet eens inbeelden dat een nieuwe Europese crisis zou uitbreken.

“Dexia is een complex verhaal met enorm veel gecorreleerde risico’s. Als het echt slecht gaat in Europa, zal er weer een domino-effect zijn, en dreigt heel onze mikado uit elkaar te vallen. Ik sluit dat risico niet uit. Ik ben daar heel duidelijk in: we hebben met Dexia sinds 2012 enorm veel vooruitgang geboekt, maar dat betekent niet dat het hier niet opnieuw fout kan lopen.”