Waarom er geen gascentrales worden gebouwd

Om de kernreactoren te vervangen, moeten er gascentrales worden gebouwd. Toch werd de jongste jaren geen enkele nieuwe centrale in de steigers gezet. Trends doet dan maar zelf een poging.

Een sarcastisch ‘Veel succes!’ is de meest voorkomende reactie als we aankondigen met Trends Power te willen beginnen: een nieuwe gasgestookte elektriciteitscentrale. Ondanks de scepsis ligt het gat in de markt nochtans aanlokkelijk te blinken. Om de nucleaire capaciteit te vervangen, is er tegen 2025 behoefte aan 3,6 gigawatt (GW) nieuwe capaciteit, becijferde de Belgische hoogspanningsnetbeheerder Elia. Zelfs indien er twee kerncentrales openblijven, moet er nog altijd 1,6 GW bijkomen. Omgerekend, afhankelijk van het scenario, zijn dat negen of vier nieuwe gascentrales.

Voldoende ruimte op de markt dus voor deze ‘kleine’ diversificatie van uw weekblad. Helaas, voor we de spade in de grond mogen steken, eist de hoofdredacteur een SWOT-analyse: een doorlichting van de sterktes, de zwaktes, de opportuniteiten en de bedreigingen. Hij vindt het verdacht dat er sinds 2012, met Marcinelle Energie in Charleroi, geen centrale meer bijkwam. In Vlaanderen is het zelfs al geleden van 2010, met T-Power in Tessenderlo.

Het gaat dan ook om een serieuze investering. Frank Van den Spiegel, business development manager Engie, gaat uit van 300 tot 400 miljoen euro voor een centrale van 450 tot 500 megawatt. De nieuwere types kosten ongeveer 100 miljoen meer, en hebben een capaciteit van 800 megawatt.

Er is absoluut een politiek draagvlak voor Trends Power. “Europa wil dat er ruimte wordt gemaakt voor nieuwe spelers”, weet André Jurres, zaakvoerder van Volt energy en oprichter van Essent Belgium en NPG energy. “De dominantie van de gevestigde marktpartijen is in de verkoop van energie afgebouwd, maar in de productie is die nog grotendeels intact.”

1 : STERKTES

De fabriek kan draaien. Volgens berekeningen van professor Johan Albrecht (UGent) kunnen gascentrales die na 2025 operationeel worden, 70 tot 87 procent van de tijd draaien. Zelfs als er vier kerncentrales openblijven, kunnen ze nog de helft van de tijd stroom produceren. Maar het is een zaak er op tijd bij te zijn: Europa streeft naar een volledig hernieuwbaar elektriciteitssysteem tegen 2050. Elk jaar uitstel voor onze productie betekent dat de terugverdientijd met een jaar vermindert.

Een bestaande gascentrale overnemen, is niet interessant. Die zullen na 2025 in het beste scenario een kwart van de tijd draaien. Al zijn er geen wetmatigheden. De zakenman Luc Tack kocht vorig jaar alle aandelen van T-Power, maar met Tessenderlo Chemie heeft hij dan ook een gegarandeerde afnemer voor de stroom.

Geen kolen. Het Federaal Planbureau berekende dat de uitstoot van de elektriciteitssector in 2030, door de vervanging van de kerncentrales door gascentrales, 47 procent hoger zou liggen dan in 2010. Toch zien veel experts gascentrales als de logische aanvulling op hernieuwbare energie. Gasgestookte stroomproductie is flexibeler dan kernenergie, laat geen kernafval achter en stoot een pak minder schadelijke stoffen uit dan een kolencentrale.

Bovendien gloren aan de einder mogelijkheden om de CO2 af te vangen en op te slaan, of te hergebruiken als grondstof voor de chemie. Op langere termijn kan natuurlijk gas worden vervangen door synthetisch gas.

2 : ZWAKTES

Vergunningen. De zoektocht naar een goede site is niet eenvoudig, maar klein bier in vergelijking met de procedureslag die mogelijk volgt. “Je zal heel efficiënt en transparant met de buurtbewoners moeten communiceren”, geeft Van den Spiegel mee.

Veel buurtcomités zien windmolens al niet zitten. Een gascentrale is nog een pak minder populair. Milieu-effecten, zoals de uitstoot van stikstofoxide (NOx), geven elke bewoner binnen een straal van enkele kilometers het recht om zich benadeeld te voelen. EDF Luminus ondervond dat toen het enkele jaren geleden door buurtprotest zijn plannen voor een gasgestookte centrale op een industrieterrein in Navagne moest opbergen.

Bovendien is het een race tegen de tijd. De kerncentrale Doel 3 sluit in 2022, Tihange 2 het jaar daarop en de andere vijf in principe tegen 2025. Met een bouwtijd van 30 tot 36 maanden, en 18 maanden tot twee jaar voor het vergunningstraject – als niemand in beroep gaat -, moet we uiterlijk eind 2020, begin 2021 groen licht kunnen krijgen.

Rendabiliteit. Het is niet omdat onze fonkelnieuwe gascentrale stroom produceert, dat ze ook rendabel draait. Dat hangt vooral af van twee factoren: de aankoopprijs van ons gas, en de verkoopprijs van onze stroom. Ook de prijs van CO2 speelt een rol. Schaliegas en lng verhogen het aanbod aan gas, terwijl het opdrogen van de Nederlandse gasbel en de Noordzeebronnen het omgekeerde doen. Meer hernieuwbare energie en import van stroom drukken dan weer de gemiddelde stroomprijs. Tegelijk wordt onze samenleving steeds meer geëlektrificeerd. Een glazen bol, iemand?

Gascentrales verloren een paar jaar geleden geld, maar de jongste twee, drie jaar is de rendabiliteit verbeterd. Marc Van den Bosch, algemeen directeur van de federatie van het elektriciteits- en gasbedrijf Febeg, wijst er echter op dat er een groot verschil is tussen de marginale kosten te kunnen dekken, en de afschrijvingskosten van een nieuwe investering. “Meer grensoverschrijdende verbindingen zijn een goede zaak voor de bevoorradingszekerheid, maar het betekent ook dat een gascentrale nog meer dan vroeger moet concurreren met buitenlandse productie-eenheden.”

Financiering. Die onzekere rendabiliteit maakt dat investeerders niet staan te dringen. “Niemand weet hoe de wereld er in 2030 zal uitzien. Wie investeert, wil zekerheid”, schetst Dirk Meire, oprichter van de energiemarktplaats e-Luminati en oud-topman van het Vlaams Energiebedrijf. “Ik hoor sommigen pleiten tegen ondersteuning, maar het zijn zij niet die investeren.”

Daarom kondigde de regering-Michel bij haar aantreden aan dat ze werk zou maken van een ondersteuningssysteem voor de bouw van gascentrales. Die worden dan vergoed voor hun beschikbaarheid, waardoor ze niet alleen afhankelijk zijn van de stroomverkoop. De aankondiging op zich verklaart ook deels waarom er geen gascentrales worden gebouwd: waarom zou je investeren, als je met even wachten extra financiële zekerheid krijgt?

Na vier jaar regeren is dat systeem er nog altijd niet. Minister van Energie Marie-Christine Marghem hoop alsnog, in minder dan drie maanden, alle nodige wetten door het parlement te loodsen. Ervan uitgaand dat er eind dit jaar een nieuwe regering is, dan heeft die hooguit enkele maanden om alle uitvoeringsbesluiten door het parlement te jagen. Hoewel de meeste politici de urgentie van de maatregel beseffen, is de verleiding voor de N-VA groot om een fiat te koppelen aan andere maatregelen. Bijvoorbeeld een energienorm, die moet zorgen dat de energiekosten voor industrie in lijn blijven met die van de buurlanden.

3 : OPPORTUNITEITEN

De cavalerie is op komst. Het zogenoemde CRM-mechanisme ( capacity remuneration mechanism, of capaciteitsvergoeding) fungeert als de cavalerie in oude westernfilms: de redding van de energiebevoorrading nu de kernuitstap nakend is. “De staat garandeert dat de inkomsten niet onder een bodem zakken”, analyseert Jurres. Want de steun is niet onbeperkt. Van den Bosch: “Er is ook een maximumprijs: als de prijs hoger gaat dan een opgelegde bovengrens, moet je het verschil terugbetalen.”

Het is echter niet omdat er een CRM is, dat Trends Power daar ook automatisch aan kan deelnemen. Meire: “Als Trends Power biedt voor 100 euro per megawattuur, en jullie concurrenten voor 90, dan hebben jullie pech. Terwijl jullie mogelijk al wel de eerste voorschotten hebben neergeteld voor delen van de installatie, in de hoop de bouw te versnellen.”

Ambitieus gas. Het Federaal Planbureau schuift de optie van een ‘ambitieus gasscenario’ naar voren. België investeert dan in extra gascentrales, om zo deel te worden van de ruggengraat van het Europese energiesysteem. Dat lijkt geen gewonnen race. “Investeerders wegen landen tegen elkaar af”, plaatst Marc Van den Bosch een kanttekening. “Als de raad van bestuur van Trends Power ziet dat Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk een CRM-systeem hebben, en België niet, dan hebben die landen een streepje voor.”

Nieuw marktmodel. “Je kunt out of the box denken”, oppert Jurres. “Waarom zou je niet met een aantal marktspelers samen één of meerdere nieuwe centrales bouwen, en de capaciteit delen? Dan kan je concurreren op verkoop en levering, maar vertrekt iedereen van een gelijk speelveld.”

4 : BEDREIGINGEN

Politiek risico. Samen met de CRM wil de federale regering een monitoringcomité in het leven roepen, dat moet nagaan of de energiebevoorrading verzekerd blijft, en de kernuitstap dus kan doorgaan. Het is denkbaar dat die gedeeltelijk wordt afgeblazen, en dan dreigen op zijn minst een paar projecten te sneuvelen. De ontwikkelingskosten die dan al zijn gemaakt, zijn grotendeels verloren.

Concurrentie. Het is niet omdat Trends Power een goed project is, dat het ook het beste is. De concurrentie wordt ook steeds feller. Er zijn niet alleen de usual suspects als Engie Electrabel en EDF Luminus, maar met Shell, dat al gascentrales kocht, en Total, dat onder andere de centrale in Marcinelle kocht, betreden ook oliereuzen het speelveld.

“Hou er ook rekening mee dat er wellicht geen plaats zal zijn voor iedereen”, waarschuwt Meire. “Ik verwacht dat er eerder één of twee grote gascentrales komen, heel misschien drie. Ondanks alle onheilsberichten komen we ook deze winter door, hoewel er soms maar één kerncentrale draaide. En intussen heeft Elia nog geïnvesteerd in extra importmogelijkheden. De eerste centrale zal geld verdienen, maar de volgende telkens minder.”

Technologie. Hoe lang blijft onze ultramoderne gascentrale nodig? In Dilsen-Stokkem, Ruien en Drogenbos schieten batterijparken uit de grond. “Batterijen zullen in 2030 nog niet aan de behoeftes van grote industriële afnemers kunnen voldoen, maar ze zullen de rendabiliteit van nieuwe gascentrales evenmin goed doen”, meent André Jurres. Bovendien ontwikkelt de technologie zich nog, en hebben zulke parken veel minder vergunningen nodig.

“Denk ook verder”, geeft Meire aan. “Als je alle elektrische boilers en warmtepompen kunt koppelen, zit je snel aan enkele honderden MW. Ook dat wordt concurrentie. België is een leuk land. Het is het laboratorium van Europa voor flexibiliteit. We zijn, ook dankzij Elia, voorlopers in vraagsturing, intelligente laadsystemen, omgaan met variabele vraag, en de integratie van hernieuwbare energie. Maar dat verhoogt de onzekerheid voor de klassieke gascentrale.”

5 : DE BESLISSING

Na overleg met de hoofdredactie, blijven we ons motto voorlopig gestand: geen daden, maar woorden.