Toezichthouder krijgt de banken niet in het gareel

De Nationale Bank van België is heel bezorgd over de ongebreidelde kredietverstrekking en de soepele kredietvoorwaarden die de banken blijven hanteren. Voor het eerst wil de toezichthouder hen een contracyclische kapitaalbuffer van 0,5 procent opleggen.

Het ziet ernaar uit dat de Nationale Bank van België, de toezichthouder op de financiële sector, de banken niet gedisciplineerd krijgt. Dat bleek maandagmiddag bij de presentatie van het Financial Stability Report 2019.

Door de lage rentemarge staat de rendabiliteit van de banken al enkele jaren onder druk. Dat compenseren ze door meer kredieten toe te kennen, waardoor hun inkomsten min of meer op peil blijven. Die strategie leidt echter tot hogere risico’s, zeker in het segment van de hypotheekleningen.

De Nationale Bank trok de voorbije twee jaar al enkele keren aan de alarmbel, en de instelling nam ook maatregelen, maar voorlopig zonder veel resultaat. De banken hebben wel hun kapitaalbuffers versterkt, maar hun gedrag is niet veranderd. Sinds 2015 ligt de jaarlijkse kredietaangroei in België boven 5 procent. Zowel gezinnen als ondernemingen steken zich dieper in de schulden, en de banken maken dat graag mogelijk.

Pierre Wunsch, de gouverneur van de Nationale Bank, stelt vast dat de banken leningen blijven toekennen waar grote risico’s aan kunnen vasthangen. Vooral bij de hypotheekleningen dreigt het probleem te ontsporen. Bij 40 procent van de uitstaande woonkredieten bedraagt de eigen inbreng in de aankoop van de woning minder dan 10 procent. Dat is ronduit ongezond. Ook de looptijd van de leningen wordt steeds vaker uitgerokken tot 20 à 25 jaar. En bij een kwart van de leningen neemt de afbetaling een hap van meer dan 50 procent uit het gezinsinkomen.

Omdat de kredietgroei in België sinds begin dit jaar de drempelwaarde van 2 procent van het bruto binnenlands product overschrijdt, ziet de Nationale Bank zich nu verplicht tijdelijk een extra kapitaalbuffer in te voeren. Die contracyclische kapitaalbuffer zou 0,5 procent bedragen. De regering moet de beslissing bij koninklijk besluit opleggen.

Met de contracyclische kapitaalbuffer wil de toezichthouder de banken aanmanen tot meer voorzichtigheid en een economisch verantwoorde prijszetting. Wunsch vindt het alvast hoopgevend dat de kredietmarges van de banken de voorbije maanden met 40 tot 50 basispunten gestegen zijn. De vraag is hoe duurzaam die stijging zal blijken te zijn.

Wunsch rekent ook op een grotere betrokkenheid van de risicocomités en de raden van bestuur van de banken om te bepalen of de risico’s voldoende verrekend zijn in het gevoerde prijzenbeleid.

De contracyclische kapitaalbuffer heeft het voordeel dat hij tijdelijk en preventief is. In geval van een negatieve schok of een financiële recessie kan hij onmiddellijk worden herroepen. De banken maken op dat moment kapitaal vrij dat kan worden gebruikt om kredietverliezen op te vangen.

Dat is belangrijk omdat alles er momenteel op wijst dat de economie aan het vertragen is. Gouverneur Pierre Wunsch is ervoor beducht dat de maatregelen die hij neemt om de banken in het gareel te krijgen niet leiden tot een economische verslechtering. Een contracyclische kapitaalbuffer in een moeilijke omgeving invoeren zou een conjuncturele vertraging precies kunnen versnellen.

Niettemin vindt de gouverneur de contracyclische buffer een goed idee: “We gaan ervan uit dat de economische groei in België dit jaar stabiliseert rond 1,4 procent. Tegelijk denken we dat de kredietgroei zal blijven doorzetten. Als dat door de meest recente gegevens bevestigd wordt, moeten we de contracyclische buffer activeren.”

Volgens Wunsch zou het aanleggen van de buffer geen probleem mogen zijn voor de Belgische banken. “Ze beschikken vandaag over voldoende eigen vermogen, de verplichting zal geen kapitaalverhogingen vergen”, klinkt het.

Wunsch moet nog de politici overtuigen om de maatregel in een koninklijk besluit vast te leggen. Met een regering in lopende zaken wordt dat misschien niet vanzelfsprekend. Gelukkig erkennen de banken zelf dat er een probleem is. Febelfin-topman Karel Van Eetvelt pleitte enkele maanden geleden al voor meer beperkende maatregelen. Ook andere EU-landen, zoals Frankrijk, Luxemburg en Ierland, hebben hun banken al een contracyclische buffer opgelegd. In Duitsland en Nederland wordt de invoering ervan bekeken.