Munt slaan uit virtueel geld: Jacht op de Facebooks van morgen verleidt beleggers tot speculatie

Met de uitgave van digitale munten denkt een nieuwe generatie internetplatformen gevestigde bedrijven als Google en Amazon buitenspel te kunnen zetten. Maar sceptici vrezen een nieuwe zeepbel.

De ambitie voor het InterPlanetary File System is even onbescheiden als de naam al doet vermoeden. Het IPFS is het geesteskind van het nieuwe internetbedrijf Protocol Labs uit Silicon Valley en geeft iedereen de kans onbenutte computeropslagruimte te kopen en te verkopen. Er is zelfs een ruilmiddel verzonnen voor die voorgestelde markt: de digitale munteenheid Filecoin.

Het lijkt kopers van die digitale munt niet te storen dat de markt voor mondiale computerruimte nog niet meer is dan een plan. En evenmin dat, wanneer het systeem aanslaat, het zal moeten concurreren met reuzen zoals Amazon, de marktleider in clouddiensten. Want ondanks die duidelijke nadelen is Protocol Labs erin geslaagd meer dan 250 miljoen dollar op te halen bij een onlineveiling van zijn zelfbedachte munteenheid.

Bandeloze speculatie

Dergelijke initial coin offerings (ICO’s) of marktintroducties van munten zijn uitgegroeid tot de opvallendste financiële rage van dit jaar. Softwareontwikkelaars hebben al meer dan 1,5 miljard euro opgehaald met de verkoop van nieuwe munten met namen als Tezos, Atoms en Basic Attention Tokens.

Op onofficiële onlinemarkten, waar deze en andere digitale tokens verhandeld worden, heeft de manie nog gekkere hoogtes bereikt. De waarde van Ripple, met zijn vijf jaar stokoud in cryptocurrencyland, nam dit jaar een hoge vlucht. Inclusief de coins die het bedrijf vasthoudt voor latere verkoop, explodeerde het prijskaartje van 417 miljoen euro begin dit jaar tot ruim 29 miljard euro, om daarna terug te vallen tot 16 miljard euro.

Die bandeloze speculatie heeft toezichthouders ertoe gebracht op te treden. Zo heeft de Chinese overheid alle ICO’s verboden. En er zijn geruchten dat Peking op het punt staat alle cryptovalutabeurzen te sluiten. De Britse toezichthouder waarschuwde alleen munten te kopen bij een ICO, als je bereid bent alles te verliezen. Ook andere grootheden uit de financiële wereld roeren zich. Jamie Dimon, de CEO van de zakenbank JPMorgan, noemde de bitcoin bedrog en dreigde ermee personeelsleden te ontslaan als ze betrapt worden op handel in de bekende digitale munt.

Het ideaal van het internet

De aanbieders van cryptogeld daarentegen beklemtonen dat er wel een diepgaande verandering is teweeggebracht. Start-ups die technologie ontwikkelen op basis van een blockchain (een ketting van niet te vervalsen data) en andere technologieën, hebben nu een nieuwe manier om geld op te halen met dank aan die vorm van onlinecrowdfunding.

Projecten zoals het IPFS zijn gebaseerd op het idee dat je onlinediensten kunt decentraliseren. De communicatie tussen gebruikers verloopt dan rechtstreeks en niet via internetbedrijven die zichzelf hebben uitgeroepen tot de bewakers van de internetwereld. Volgens believers kun je veel populaire internettoepassingen op die manier opnieuw ontwerpen, terwijl je de controle – en dus de opbrengsten – aan de gebruikers geeft. “Dat lijkt in veel opzichten op de begindagen van het internet. Het kan groter worden dan alles wat we tot nu toe gezien hebben”, zegt Tim Draper, een durfkapitalist die in Silicon Valley een van de eerste pleitbezorgers van cryptovaluta was.

Fans van het eerste uur zien in de nieuwe netwerken een heropleving van het ideaal van een internet dat los van verstarde sociale instituten functioneert. “Het verandert de samenleving”, zegt Draper. “Als het stof is opgetrokken, zal onze wereld welvarender en rechtvaardiger zijn.”

Parallel met de internetzeepbel

Maar er zit ook een ander kantje aan het verhaal. “Sommigen hebben de neiging het verstand op nul te zetten en blind mee te doen. Het is net zoals met Pets.com (dat in 2000 sloot, nvdr)”, zegt Mark Williams, docent financieel risicomanagement aan de universiteit van Boston. “De speculatie wordt gevoed door een hype die even bedrieglijk is als de dotcomgekte van eind jaren negentig. Mensen zien een investering als een loterijbriefje.”

Eigenlijk vormen ICO’s zelfs een groter risico. Want, omdat het nog onzeker is hoe ze gereguleerd zullen worden, krijgt de belegger niet de minste bescherming van de toezichthouder. Die was er wel bij de beursgang van de dotcombedrijven. Een fondsenwerving op het internet staat ook bloot aan stilaan vertrouwde vormen van cybercriminaliteit, gaande van het proberen achterhalen van vertrouwelijke informatie (phishing) tot het hacken van de software die het fundament van de nieuwe munt is.

Voorstanders geven toe dat veel van het geld dat naar ICO’s vloeit, pure speculatie is. Mensen laten zich verleiden door de enorme theoretische winsten van de vroegste beleggers in bitcoin. Maar hoeveel van die beleggers hun munten echt verzilverd hebben, blijft een open vraag. Voor een ICO is niet veel meer nodig dan een witboek dat de plannen van de muntaanbieders uiteenzet en de belofte van een nieuw stukje computercode. Geen wonder dat de stroom van ICO’s het afgelopen jaar in een overstroming veranderd is.

Reus wordt dwerg

Net als bij de internetzeepbel wordt het potentieel van een technologie gebruikt om ramingen te rechtvaardigen die volgens alle andere maatstaven onzin zijn. Bij ICO’s is de achterliggende gedachte telkens dat de blockchain- of dataketentechnologie waarop de digitale munten gebaseerd zijn, een nieuwe generatie onlinetoepassingen en -markten mogelijk zal maken die de bestaande internetreuzen tot dwergen zal reduceren. Net als bij de verkoop van computeropslagruimte zullen de gebruikers zelf de regels voor die netwerken opstellen en ook zelf de winsten opstrijken in plaats van dat een groot bedrijf dat doet.

Nieuwe netwerken op basis van blockchains, zoals IPFS, steunen op protocollen of regels die zijn verankerd in de software die de interacties tussen deelnemers bepaalt. Veel van die interacties – denk aan sociale netwerken, e-commerceplatformen en zoekmachines – kunnen in ieder geval in theorie ook plaatsvinden tussen gebruikers op gedecentraliseerde netwerken.

“Als een van die protocollen alomtegenwoordig wordt op het internet, zijn de voordelen fenomenaal”, meent Olaf Carlson-Wee, die een van de voornaamste ICO-hefboomfondsen beheert. Hij vergelijkt het met de kansen die ondernemers als Facebook-oprichter Mark Zuckerberg en Amazon-stichter Jeff Bezos wisten uit te spelen bij het ontstaan van het wereldwijde web. Maar gedecentraliseerde sociale netwerken of e-commerce zouden eigendom zijn van de beheerders van de onderliggende protocollen en niet van de beheerders van toepassingen zoals Facebook of Amazon. “Gebruikers kunnen hun data én het netwerk bezitten”, aldus Carlson-Wee.

Meegroeiend dividend

Het enthousiasme van de fondsbeheerder is tekenend voor de gekte die Silicon Valley overspoeld heeft en een typische mix van ideologen, ondernemers en opportunisten aantrekt. Die voorstanders zien de digitale munten als een diepgaande financiële innovatie. Tegenstanders waarschuwen dat het om niet meer dan speelgoedgeld gaat. Ze voeren ook aan dat het niet nodig is voor elke toepassing een aparte munt te creëren. Elke digitale munt kan gebruikt worden om kapitaal op te halen, ook de bekende bitcoin. Omdat mensen voor elke toepassing een specifiek token kopen, zitten ze opgescheept met een munt die een grote kans heeft waardeloos te worden.

Volgens voorstanders mist dat punt net het unieke van het systeem: als een markt succes heeft, zal er meer vraag zijn naar haar munt. En omdat er maar een beperkte hoeveelheid munten bestaat, zal de waarde ervan stijgen. De kans om daarvan te profiteren, vormt ook een stimulans om het nieuwe netwerk te gebruiken. “Vergelijk het met een sociaal netwerk waarin de vroege gebruikers de winst opstrijken als de zaak een succes wordt”, zegt een durfkapitalist die onbekend wil blijven uit angst gezien te worden als iemand die de hype aanwakkert. “Ik krijg als het ware een dividend van Facebook dat meegroeit met het netwerk.”

Volgens de bedenkers hebben ICO’s nog een voordeel. Ze maken het mogelijk veel grotere sommen op te halen dan start-ups meestal loskrijgen. Zolang ze maar genoeg beleggers kunnen overhalen hun ongeloof te laten varen. Een opensourcebedrijf in een vroege ontwikkelingsfase, zoals Protocol Labs, kan zo’n 10 miljoen dollar ophalen bij traditionele start-upinvesteerders. Maar met de verkoop van Filecoins heeft het al ruim 25 keer zoveel opgehaald. En op basis van de prijzen die betaald zijn bij de ICO hebben de extra munten die het bedrijf heeft achtergehouden voor verkoop, een waarde van ruim 350 miljoen dollar.

De geest is uit de fles

Eerdere zeepbellen in de technologiesector leren dat grote beleggingen in bedrijven die zich nog niet bewezen hebben, vaak eindigen met tranen. De ICO-optimisten zien het anders. De grote bedragen die naar muntstart-ups vloeien, wijzen er volgens Olaf Carlson-Wee op dat de vroegere barrières voor kapitaaloperaties gesloopt zijn: nu het iedereen vrij staat kapitaal op te halen, staat geen rem meer op groei. “Ik zie dit als een keerpunt”, zegt hij. “De geest is uit de fles en de innovatiesnelheid is voorgoed veranderd.”

Nog een gelijkenis met de vroegere internetzeepbel is dat het gemak om ICO’s te lanceren leidt tot een stortvloed aan kopieën. Het idee een gedecentraliseerde vastgoedmarkt te creëren, heeft bijvoorbeeld al geleid tot meer dan tien concurrerende projecten waaronder Smartre, REAL, Estate Coin en Recoin. En er zijn al meer dan een dozijn onlinegokplatformen voorgesteld met namen zoals BetMaster, FunFair, QuickBetCoin en Wagerr.

Dat toont dat ICO’s veranderen in een vorm van “algemene start-upfinanciering”, zegt Naval Ravikant, hoofd van AngelList, een in San Francisco gevestigd netwerk dat vroege beleggers verbindt. Het zou beter zijn als een ICO werd voorbehouden aan “een kleine maar belangrijke categorie durfinvesteringen in tokens die gedecentraliseerde protocollen met een breed maatschappelijk draagvlak aandrijven”, zegt hij. Die overtuiging heeft onder beleggers geleid tot een jacht op projecten die de Facebooks, Googles en Amazons van de blockchainwereld kunnen worden.

Op korte termijn zijn de beste toepassingen die waarbij interacties volledig te automatiseren zijn en waar een blockchain een transactie in alle opzichten kan vastleggen, zegt Matt Huang van Sequoia Capital. “Als je er mensen bij nodig hebt, werkt het niet zo goed. Het overkoepelende idee van een economie die computermiddelen deelt, is een rijke ader. Die laat geen plaats voor menselijk wangedrag.”

Financial Times