Het goedehuisvaderaandeel bestaat niet

Nokia, Fortis of meer recent Colruyt, Proximus en bpost. Allemaal zagen ze hun koersen gedecimeerd, tot grote verbazing van beleggers die er de ultieme goedehuisvaderaandelen in zagen. Maar die term doet meer kwaad dan goed en zou beter voor altijd naar de prullenmand worden verwezen.

De ‘goede huisvader’ is een juridisch principe dat stamt uit het Romeinse recht, waar het bonus pater familias heette. Vandaar is het via de Code civil van Napoleon terechtgekomen in de huidige burgerlijke wetgeving. Daarin staat de goede huisvader voor iemand die zich redelijk en verantwoordelijk gedraagt. In 2021 heeft het Belgische parlement besloten de term in het burgerlijk wetboek te vervangen door het genderneutrale ‘voorzichtig en redelijk persoon’.

Risico’s en verlies vermijden

Los van de genderkwestie is het concept van de goede huisvader doorgesijpeld naar andere domeinen, waaronder de financiële sector. Het meeste bekende idee waarin het zich heeft genesteld, is dat van het goedehuisvaderaandeel. De term gaat verder dan het aanleunende defensieve aandeel. Dat laatste vertelt vooral iets over het aandeel: dat het minder volatiel is dan het marktgemiddelde. Het eerste zegt iets over de belegger: dat zij of hij een verantwoordelijke en redelijke persoon is.

Laurence De Munter, investeringsstrateeg bij de private bank SDM, heeft haar bedenkingen. “Ten eerste is die term vanuit gelijkheidsperspectief volkomen verouderd. Alsof alleen mannen of vaders bekwaam zijn om geld te beheren. Je vindt de term ook niet terug in het Engels of andere talen”, zegt ze.

Het idee bestaat blijkbaar ook enkel in de geesten van particuliere beleggers en het bredere publiek. “Professionele en institutionele beleggers hoor je nooit over goedehuisvaderaandelen spreken”, zegt Guy Lerminiaux, voormalig hoofd van de aandelenstrategie bij de vermogensbeheerder DPAM.

De term komt tegemoet aan twee belangrijke eigenschappen van de mens, zegt Carolyn Declerck, hoogleraar gedrags- en neuro-economie aan de Universiteit Antwerpen. “De mens mijdt van nature risico’s en is bang voor verlies. Met de term goedehuisvaderaandeel kom je tegemoet aan die twee basiseigenschappen door te impliceren dat het minder risicovol is en de kans op verlies kleiner. Dat een risicovrij aandeel niet bestaat, wordt daarmee handig vergeten”, legt ze uit.

“De grootste fout is het idee van de goede huisvader te verbinden aan een aandeel”, zegt Marc De Ceuster, hoogleraar financiële economie aan de Universiteit Antwerpen. “Je moet dat verbinden aan de belegger en gebruiken om beleggersgedrag te omschrijven of te beoordelen. Het is verkeerd daar bepaalde aandelen als zogenoemd veilig mee te bestempelen.”

De drie d’s

De ironie is dat beleggers door aandelen te bestempelen als goedehuisvaderbeleggingen het tegenovergestelde doen van wat die term zou moeten betekenen. Ze trappen in allerlei valkuilen en maken de typische denkfouten die niet te rijmen vallen met rationeel en verantwoord beleggen.

De term spoort het emotionele, snelle denksysteem aan dat beslissingen neemt op basis van vuistregels en het meer rationele trage denksysteem naast zich neerlegt. “Alleen al het idee dat men als belegger in de categorie van goede huisvader valt door in een bepaald soort aandelen te investeren, wekt een goed gevoel op. Door die positieve gevoelens onderschatten we de ware risico’s van die aandelen”, legt Carolyn Declerck uit. “De term speelt ook in op de neiging tot conformisme van de mens. Wij willen allemaal ergens bij horen. Het feit dat we conform de ‘goede groep’ handelen, versterkt dat goede gevoel en beaamt dat het een veilige manier van beleggen is.”

Die lagere risicoperceptie leidt er dan weer toe dat beleggers vaak te veel eieren in de mand van dat type aandeel leggen. Ook dat concentratierisico gaat in tegen alle regels van goed beleggen. “Als je succesvolle vastgoedinvesteerders vraagt wat de waarde van een stuk vastgoed bepaalt, zeggen ze altijd: ‘Locatie, locatie, locatie’. Op de vraag wat een goede belegger typeert, is het antwoord de drie d’s: ‘Diversificatie, diversificatie en… discipline'”, zegt Marc De Ceuster.

Dat diversificatiegebod is nooit zo massaal met de voeten getreden als met het geval van Fortis, dat zich als ultieme goedehuisvaderaandeel in het uitstalraam zette. In de aanloop naar de grote financiële crisis van 2008 pompten Belgische spaarders en beleggers er en masse een te groot deel, of in sommige gevallen de volledigheid, van hun spaarcenten in.

Het beste goedehuisvaderaandeel

“Met goedehuisvaderaandeel doelen beleggers op aandelen die minder risicovol en meer voorspelbaar zijn dan gemiddeld, en waar ze niet meer naar om hoeven te kijken zodra ze erin belegd hebben”, vat Guy Lerminiaux samen. “Maar het is fout om al die eigenschappen van een enkel aandeel te verwachten.”

Ook hij schuift diversificatie naar voren als een must. De Nobelprijswinnaar voor Economie Harry Markowitz zei ooit: “Diversification is the only free lunch in investing.” Spreiden kost niets, maar brengt wel op. “Het eerste wat elke beginnende belegger moet kopen, is een tracker op de wereldindex. Dat is misschien wel het beste goedehuisvaderaandeel”, zegt Lerminiaux. “Daarmee zit je goed gespreid en deel je mee in de globale economische groei, plus een risicopremie (extra rendement als beloning voor het hogere risico van aandelen, nvdr).”

Daarnaast is het concept veel te eng. “Beleggers moeten alles in de context van hun portefeuille bekijken. In dat opzicht is het idee van het goedehuisvaderaandeel compleet zinloos”, zegt Marc De Ceuster. “Als je een bankaandeel toevoegt aan een portefeuille vol met andere bankaandelen, dan vergroot je daarmee het risicoprofiel van die portefeuille. Maar als je het toevoegt aan een portefeuille vol bouwaandelen, dan is dat een welkome diversificatie en verlaag je het algehele risico.”

Een portefeuille vol defensieve goedehuisvaderaandelen is daarom ook geen goed idee, voegt Laurence De Munter toe. “Defensieve aandelen horen thuis in elke portefeuille, maar als je ermee overdrijft, loop je rendement mis”, legt ze uit.

Rendementen uit het verleden

Goedehuisvaderaandelen duwen beleggers ook vaak in de valkuil van wat men in het Engels recency bias noemt. Dat is een denkfout waarmee beleggers verwachten dat het recente verleden zich in de toekomst zal voortzetten. Ze houden geen rekening met onverwachte wendingen of nieuwe trends, zegt Koen De Leus, hoofdeconoom bij BNP Paribas Fortis en gastdocent beleggingsgedrag aan de hogeschool Ehsal. “Momenteel zitten we in zo’n kantelperiode, waarin heel veel van de langetermijntrends van de voorbije decennia, zoals dalende rentes of de globalisering, keren”, legt hij uit. “Dat maakt dat de situatie voor sommige aandelen zodanig kan veranderen, dat de oorspronkelijke redenen om erin te beleggen volledig verdwijnen. Maar vaak blijven beleggers er desalniettemin in geloven en aan vasthouden”, zegt hij.

Die behoudsgezindheid kan zuur opbreken. “Veel beleggers behouden aandelen waarvan de koers al fel gedaald is, omdat ze het verlies niet willen incasseren. Vandaar dat discipline, naast diversificatie, zo belangrijk is, om de invloed van emoties uit het beleggingsproces te bedwingen”, zegt Marc De Ceuster.

De Finse telecomreus Nokia is een voorbeeld van hoe ook een vaste waarde ten onder kan gaan. Nokia was een enorm succes in de begindagen van de mobiele telefonie. Maar toen kwam Blackberry, en nog later Apple met de smartphone. “Een typisch voorbeeld van een markt die volledig verschoven is”, zegt Marc De Ceuster. “Er is geen enkele garantie dat bedrijven decennialang uit hetzelfde vaatje kunnen blijven tappen. Businessmodellen komen en gaan. Winsten en kasstromen kunnen jarenlang stabiel zijn, maar als de omstandigheden veranderen, kan dat plots keren.”

Aandelen waar je als belegger niet naar om hoeft te kijken, zijn daarom een illusie, vindt ook Guy Lerminiaux. “Om de zoveel jaar wordt de rangschikking van grootste bedrijven dooreengeschud, wat op zich goed is. Daarom is het als aandelenbelegger belangrijk met regelmaat de beleggingscase van je posities nog eens te bekijken”, zegt hij.

Koop wat je kent… of toch niet

Daarnaast zijn goede bedrijven zeker niet altijd goede aandelen, zegt Guy Lerminiaux. “Een bedrijf kan goed gerund zijn en op de beurs perfect geprijsd zijn. Dat is niet per se een goed moment om als aandeelhouder in te stappen”, voegt hij toe. Op sommige momenten zijn bepaalde aandelen zo in trek, dat hun waarderingen steil oplopen, wat meteen het risico vergroot, aangezien duur gewaardeerde aandelen gevoeliger zijn voor correcties.

Colruyt is het recentste voorbeeld van hoe bepaalde bedrijfskwaliteiten niet noodzakelijk leiden tot beurssucces en hoe massale beleggersaandacht tot een overdreven waardering leidt. De retailer heeft jarenlang marktaandeel veroverd dankzij zijn laagsteprijzenpolitiek, maar lijkt nu tegen een plafond te botsen. De uitbreiding van de activiteiten naar andere sectoren, zoals energie, kleding of fietsen, heeft nog niet geleid tot de verhoopte groei en het behoud van de winstmarges. Bovendien krijgt het met meer concurrentie uit het buitenland te kampen. Colruyt blijft een naam als een klok in België, met een uitstekende reputatie als werkgever, maar dat is geen garantie op beurssucces, getuige daarvan de koers die van een record van 67 euro in 2019 is gedaald tot een vork van 20 tot 25 euro.

Gedrags- en neuro-econoom Carolyn Declerck ziet daarin de zogenoemde beschikbaarheidsreflex. “Daarmee nemen we te gemakkelijk beslissingen op basis van zaken of namen die we in ons geheugen beschikbaar hebben, die vlug in ons opkomen”, legt ze uit. “Bekendheid roept een goed gevoel op en dan ga je opnieuw denken dat het niet mis kan lopen.”

‘Koop wat je kent’, is een veel gebruikt adagium, maar het impliceert niet dat bekendheid het enige selectiecriterium mag zijn voor beleggers. Zij die dat wel doen, riskeren daar een prijs voor te betalen.

De jongste maanden ontvingen de redacties van Trends en Inside Beleggen steeds meer lezerreacties die overliepen van teleurstelling en frustratie over de slechte beursprestaties van Proximus en bpost, die hun reputatie van goedehuisvaderaandeel niet waarmaken. Veel beleggers geven die aandelen dat etiket omdat de overheid er meerderheidsaandeelhouder is, wat een zekere stabiliteit zou impliceren, en omdat ze gul zijn met hun dividenden. Dat laatste argument lijkt een maat voor niets, aangezien Proximus zijn dividend keer op keer verlaagt.

Maar ook de overheid als aandeelhouder is allesbehalve een argument dat pleit voor de kwaliteit van een beursbedrijf. “Ik ben nooit voorstander geweest van aandelen waar overheden de hoofdaandeelhouder zijn. Dat zit niet goed vanuit het oogpunt van deugdelijk bestuur. Als gewone aandeelhouder kom je dan niet op de eerste plaats”, zeg Guy Lerminiaux. De Nationale Bank van België is een ander voorbeeld van een zogenoemd veilig aandeel waar het belang van particuliere aandeelhouders ondergeschikt is.

“Soms moet er in bedrijven hard worden ingegrepen, bijvoorbeeld via stevige kostenbesparingen. Overheden zijn niet altijd in staat dat rationeel te organiseren. Bedrijven zijn van inborst veel flexibeler en dynamischer dan overheden. Het is dus geen pluspunt die laatste als aandeelhouder te hebben”, voegt Laurence De Munter toe. “Andere grote referentieaandeelhouders, zoals een familie, kunnen wel een troef zijn voor bedrijven. Die brengen vaak stabiliteit, omdat ze op de lange termijn en over generaties heen kijken”, zegt ze.