Hausse op de markten: mooie liedjes kunnen niet blijven duren

De beleggers beginnen het jaar vol optimisme. De economie floreert, de markten zetten records neer. Maar overal loert het gevaar dat het mooie liedje abrupt kan afbreken.

Het is niet helemaal ongevaarlijk te trekken aan een elastiek die rond een baksteen bevestigd is. Je kunt er heel lang aan trekken zonder dat er iets gebeurt. Maar als je te veel kracht zet, dan kan de baksteen omhoogschieten in je gezicht. Op een dag zal zoiets op de financiële markten gebeuren.

Sinds 2009 zijn de markten voortdurend gesteund door een grootschalige interventie van de centrale banken. De kortetermijnrentes zijn tot recorddieptes teruggedrongen, terwijl aankoopprogramma’s de obligatierentes gedrukt hebben. Ondanks een schommeling nu en dan, zijn de effectenmarkten gestaag omhoog gegaan. In de herfst van 2017 had de Amerikaanse beurs haar op een na langste hausse aller tijden (na 1987-2000) gehad.

De centrale banken beginnen nu langzaam de stimulansen af te bouwen. Het is een secuur proces. De centrale bankiers willen niet te hard aan het elastiek trekken. De Federal Reserve verhoogde in december 2015 voor het eerst de rente. De Amerikaanse centrale bank is net begonnen om de omvang van haar balans in te krimpen. De Europese Centrale Bank is van plan haar maandelijkse aankopen van activa in 2018 terug te schroeven.

Het intrekken van de monetaire stimulans weerspiegelt het vertrouwen dat de wereldeconomie in een fatsoenlijk tempo groeit, nu het Internationaal Monetair Fonds voor 2018 een stijging van 3,7 procent van het bruto binnenlands product voorspelt. De opkomende markten trekken het peloton, na hun problemen door een daling van de grondstoffenprijzen eerder dit decennium. De grote vraag is of die groei vol te houden is zonder de hulp van de centrale banken.

Overal wolfijzers

Veel zal afhangen van China, waar de overheid probeert de productiecapaciteit te verminderen en op een langzamer groeitraject over te schakelen zonder financiële problemen te veroorzaken.

In de Verenigde Staten hoopten optimisten bij de ambtsaanvaarding van Donald Trump in januari 2017 dat belastingverlagingen en infrastructuuruitgaven de economische groei zouden stimuleren, terwijl pessimisten vreesden dat zijn protectionistische neigingen die zouden schaden.

Hij blijkt in geen van beide richtingen veel bereikt te hebben. Maar nu er in november 2018, halverwege zijn ambtstermijn, verkiezingen voor het Congres op het programma staan, voelen de Republikeinen zich misschien genoopt enkele maatregelen door te voeren voor hun achterban. Een aanpak van de immigratie of de handel zou slecht vallen bij investeerders. En het onderzoek van Justitie naar de presidentsverkiezingen van 2016 onder leiding van Robert Mueller kan nog voor verrassingen zorgen.

Ook de geopolitieke situatie kan de beurzen beïnvloeden. Tot de mogelijk ontvlambare kwesties behoren de nucleaire programma’s van Iran en Noord-Korea, de ruzies tussen China en zijn buurlanden over allerlei eilandengroepen en de aanslepende oorlogen in Syrië en Jemen.

In Europa bestaat het gevaar dat de onderhandelingen over de brexit eindigen in verbittering en dat de Italiaanse verkiezingen anti-Europese partijen aan de macht brengen. Nadat Marine Le Pen in mei 2017 de Franse presidentsverkiezingen had verloren, waren sommige beleggers ervan overtuigd dat wat populisme betreft, het ergste achter de rug was.

Maar de Oostenrijkse en de Duitse verkiezingen in de herfst doen vermoeden dat ze te vroeg gejuicht hebben. Sinds 1990 lijken beleggers te geloven dat politieke factoren op de korte termijn wel een dreiging kunnen lijken, maar dat ze daarna wegebben. De geschiedenis van de rest van de 20ste eeuw laat zien dat zoiets niet altijd het geval is.

Ups en downs

Volgens een oud gezegde moeten de financiële markten elk jaar een “muur van zorgen” beklimmen. 2018 kan er weer een worden waarin dat lukt. Maar het wordt een zwaarder obstakel. Op een dag zullen de obligatierentes weer stijgen en de obligatieprijzen dalen, waardoor problemen kunnen ontstaan voor de markt van de bedrijfsschulden. Beleggers op zoek naar rendement hebben zich massaal op die markt gestort, maar ze is misschien niet liquide genoeg om hen de mogelijkheid te bieden er weer uit te stappen.

De Amerikaanse markt handelt met waardeschattingen op grond van de cyclisch gecorrigeerde koers/winstverhouding zoals we die alleen aan het eind van de jaren twintig en de jaren negentig (zie grafiek) al hebben gezien. In beide gevallen volgde een beurscrash. Er zijn tekenen geweest van overdreven optimisme, met name op de markt voor initial coin offerings, een nieuwe beleggingsvorm waarbij munten worden uitgebracht op basis van een onuitwisbaar grootboek of blockchain.

Ten gunste van de hausse kan gezegd worden dat de economische groei wereldwijd doorgaat. Inflatie vormt een onvoldoende dreiging voor centrale banken om het beleid overmatig te verscherpen. En de winstmarges blijven stevig. Analisten voorspellen volgens de Franse Bank Société Générale dat de jaarwinst voor bedrijven in de S&P 500 in de eerste helft van 2018 met 10 procent stijgt. De kans bestaat dat beleggers het jaar beginnen met die optimistische kijk, maar de schattingen doen vermoeden dat ze te veel in vertrouwen aannemen. Om Wilkins Micawber van Charles Dickens foutief te citeren: “Er zal wel iets neerduiken.”