De bitcoin, ‘s werelds waardevolste cryptomunt, heeft voor het eerst een plek gekregen op de balans van een centrale bank. Tsjechië claimt de primeur, al is het experimentele portfolio klein in omvang en wordt het buiten de officiële reserves gehouden.
De Tsjechische centrale bank heeft een proefportefeuille van 1 miljoen dollar aangekocht, zo meldt Reuters. Die bestaat vooral uit bitcoins, aangevuld met een dollarstablecoin en een getokeniseerd deposito. Dat laatste is eenvoudig gezegd een klassiek bankdeposito dat in digitale vorm op een blockchain wordt gezet, zodat het sneller en transparanter kan worden verplaatst, maar wel dezelfde waarborgen houdt als een gewoon deposito.
De activa staan apart van de officiële reserves van 140 miljard euro en worden niet verder uitgebreid. Het proefproject loopt twee tot drie jaar.
De bank wil in die periode leren hoe digitale activa in de praktijk werken: hoe je ze koopt, bewaart en beveiligt, hoe je sleutels beheert en welke stappen nodig zijn bij problemen of fraude. Gouverneur Aleš Michl zegt dat hij het idee heeft gelanceerd omdat betalen en beleggen snel digitaliseren. “Het is realistisch dat je in de toekomst met de Tsjechische kroon even vlot getokeniseerde staatsobligaties kunt kopen als een kop koffie – met één tik een espresso, met een andere tik een belegging die vroeger alleen voor grote investeerders bereikbaar was”, zegt hij. “Als centrale bank willen we dat traject op voorhand testen.”
De bank zal tijdens het experiment ook echte transacties uitvoeren. Daardoor kan de waarde van de portefeuille schommelen en kan de inhoud veranderen wanneer andere digitale activa worden getest.
Jungle
De keuze om de bitcoins buiten de officiële reserves te houden, moet politieke spanningen vermijden. ECB-voorzitter Christine Lagarde herhaalde al meermaals dat de “werkelijke waarde van de bitcoin nul is” en dat het daarom geen plaats heeft in de reserves van Europese centrale banken. Tsjechië gebruikt de euro niet en beschikt daardoor over meer operationele vrijheid, maar de ČNB heeft het experiment zo opgezet dat het niet botst met de regels van het Eurosysteem, de monetaire autoriteit voor de eurozone. Voor Michl past de proef in een bredere strategie om voorbereid te zijn op een financiële wereld waarin steeds meer instrumenten op blockchains circuleren.
Dat Tsjechië als eerste beweegt, past bij eerdere uitspraken van Michl. In januari zei hij in de zakenkrant Financial Times dat hij op langere termijn zelfs 5 procent van de nationale reserves in bitcoins zou kunnen beleggen. Tegelijk maakte hij duidelijk dat zo’n stap voorlopig niet aan de orde is. Hij erkende dat de bitcoin extreem volatiel is en een korte historiek heeft, maar wees ook op de groeiende institutionele belangstelling sinds de komst van bitcoin-ETF’s en op de golf van deregulering onder de Amerikaanse president Donald Trump.
“Vergeleken met andere bankiers betreed ik de jungle, ik ben een pionier”, deelde hij nog mee in het markante FT-interview. Zijn verleden als investeringsbankier verklaart mogelijk mee waarom hij zo sterk focust op risico, rendement en spreiding.
Kwaliteit reserves
De Nederlandse fondsbeheerder Jeroen Blokland noemt de zet van de ČNB logisch voor een kleine, open economie. In zijn nieuwsbrief schrijft hij dat Michl “zijn tijd flink vooruit is en bovendien met een valide punt”. Volgens hem hebben landen met een munt die sterk kan schommelen juist grote buitenlandse reserves nodig om hun valuta te kunnen sturen.
Blokland wijst erop dat Tsjechië omgerekend 170 miljard dollar aan reserves aanhoudt. Dat is “precies de helft van het Tsjechische bbp, heel veel dus”. Voor een land buiten de eurozone zijn die reserves een belangrijk stuurmiddel. Daalt de kroon te sterk in waarde, dan kan de centrale bank dollars of euro’s verkopen om kronen op te kopen. Wordt de kroon te duur, dan doet ze het omgekeerde. Zo blijft de munt ongeveer in de pas lopen met de euro, wat belangrijk is voor een exportgerichte economie.
Omdat die buffer zo groot is, vindt Blokland het logisch dat de bank goed wil begrijpen hoe zo’n reserveportefeuille idealiter wordt samengesteld. “Als je relatief grote centralebankreserves hebt, is het niet meer dan logisch dat je veel aandacht besteedt aan hoe je die reserves precies verdeelt”, schrijft hij.
Precies daarom ziet hij de test met bitcoins als een nuttige oefening. De bank wil weten wat een digitale munt in zo’n portefeuille doet en welke risico’s of voordelen eraan vasthangen. “Samen met de supersnelle transitie naar een digitale economie is dat de belangrijkste reden waarom Michl dit project is gestart”, volgens Blokland. “Hij wil weten hoe de bitcoin zich binnen die reserves zou gedragen, welke impact het heeft op het beheer van die reserves en wat het betekent voor de kwaliteit van die reserves.”
Grootste uitstroom
Het Tsjechische bitcoinexperiment staat niet los van een bredere internationale trend. Zo liet de democratische eilandstaat Taiwan onlangs onderzoeken of de bitcoin als reserve-instrument kan dienen, en ook de Zwitserse centrale bank krijgt geregeld dezelfde vraag. Zwitserland blijft voorzichtig, maar “staat niet onwelwillend tegenover de bitcoin, mits aan de juiste voorwaarden wordt voldaan”. Intussen nemen meer landen digitale activa al op in hun beleid. El Salvador bombardeerde de bitcoin in 2021 tot wettig betaalmiddel, Bhutan bleek een van de grootste staatsinvesteerders in de munt en Kazachstan wil een bitcoininvesteringsfonds opzetten.
Het experiment valt samen met een scherpe terugval op de cryptomarkt. De bitcoin zakte opnieuw onder 100.000 dollar en noteert rond 95.000 dollar, ruim 22 procent onder de piek van oktober. Cryptogerelateerde aandelen moesten mee: Strategy verloor meer dan 7 procent, Coinbase bijna 7 procent en de stablecoinuitgever Circle ruim 4 procent. Analisten verwijzen naar tanende verwachtingen voor een renteverlaging in december, maar ook naar een uitzonderlijk hoge verkoopgolf van langetermijnhouders. Volgens CryptoQuant verkochten zij de voorbije maand zo’n 815.000 bitcoins, de grootste uitstroom sinds januari 2024.
Lees verder onder grafiek
Voor Blokland is die beweeglijkheid niet de kern van de zaak. Hij wijst op een dieper onevenwicht: er is wereldwijd “enorm veel schuld en geprint geld”, terwijl de voorraad harde activa – goud en bitcoins – beperkt blijft. Dat creëert volgens hem een structurele spanning die met de jaren belangrijker wordt. Net daarom vindt hij het logisch dat centrale banken willen begrijpen welke rol de bitcoin in de toekomst kan spelen, zeker voor landen met een eigen munt die sterk steunen op stevige reserves.
Lees ook: ‘Bitcoin en goud bewegen helemaal niet samen’: belangrijkste cryptomunt duikt 20 procent lager