Na bevroren Russisch sanctiegeld bij Euroclear: kan de overheid ook uw cryptomunten blokkeren?

Uw bankrekening kan worden bevroren. Uw investeringen op de beurs kunnen worden geblokkeerd. Maar hoe zit het met crypto? Veel beleggers beschouwen de bitcoin en andere digitale munten als een manier om financiële repressie te omzeilen, een asset dat immuun is voor overheidsingrijpen. De realiteit is complexer. Crypto is niet onaantastbaar. Het kan wél worden geblokkeerd, maar alleen onder bepaalde voorwaarden.

De recente blokkering van 258 miljard euro aan Russische tegoeden door Euroclear, de Belgische gigant in effectenbewaring, toont hoever sancties kunnen gaan. De tegoeden van de Russische centrale bank en andere instellingen zitten muurvast. Maar niet alleen Russische entiteiten zijn getroffen. Ook westerse banken, bedrijven en particulieren met blootstelling aan Rusland zagen hun activa plotseling geblokkeerd, zonder dat ze op sanctielijsten stonden, berichtte De Tijd. Dat roept een belangrijke vraag op: kan zoiets ook gebeuren met cryptomunten? Kunt u plotseling geen toegang meer krijgen tot uw bitcoins, ethereum of stablecoins? Het antwoord: meestal niet, maar er zijn uitzonderingen.

Geopolitieke context en financiële infrastructuur

De meeste financiële instellingen werken met het Swift-systeem, een wereldwijd netwerk voor financiële transacties. Dat systeem is een communicatiestructuur tussen banken en andere financiële organisaties. Swift is in wezen een berichtenprotocol dat transacties tussen verschillende partijen registreert en verifieert. Luc Thomas, de CEO van het cloudplatform ExoVibe en crypto-expert, legt uit: “Een probleem waar we nu tegenaan lopen, is dat dit systeem een complex netwerk van protocollen bevat. Dat verklaart waarom Euroclear moeite heeft met het identificeren van welke tegoeden exact bevroren moeten worden en welke niet. Dat illustreert de inefficiëntie van het financiële systeem, dat afhankelijk is van verouderde technologieën.”

“De Europese Unie heeft de afgelopen jaren maatregelen ingevoerd om financiële stromen beter te controleren. Wetgeving zoals AMLD5 en MiCA (Markets in Crypto-Assets) verplicht cryptobedrijven hun klanten te identificeren en verdachte transacties te rapporteren. Daarnaast speelt de invoering van ISO 20022 een cruciale rol in het standaardiseren van financiële berichtgeving, wat transacties traceerbaarder maakt en integratie tussen traditionele en gedecentraliseerde financiële systemen vergemakkelijkt.”

Luc Thomas benadrukt de impact van die ontwikkelingen: “ISO 20022 is een nieuwe standaard die financiële instellingen wereldwijd zullen gebruiken. Dat betekent dat cryptotransacties makkelijker kunnen worden geïntegreerd in het financiële systeem en daardoor ook beter gemonitord kunnen worden. Bepaalde blockchains, zoals XRP en Cardano, hebben zich al compatibel gemaakt met die standaard, wat betekent dat zij gemakkelijker kunnen aansluiten op traditionele financiële netwerken. Maar dat brengt ook risico’s met zich: als overheden die infrastructuur gebruiken om transacties te traceren en eventueel te blokkeren, kan de autonomie van crypto in gevaar komen.”

Uw crypto op een beurs? Dan loopt u risico

Als u uw cryptomunten op een gecentraliseerde beurs (CEX), zoals Binance, Coinbase of Kraken, bewaart, dan bent u in feite niet de eigenaar van uw munten – de beurs is dat. Dat betekent dat de overheid die beurzen kan verplichten uw fondsen te bevriezen, net zoals banken dat doen met traditionele rekeningen.

Gertjan Verdickt, professor financiële economie aan de Universiteit van Auckland, waarschuwt: “De Office of Foreign Assets Control (OFAC) heeft al bepaalde cryptoadressen op de sanctielijst gezet. Beurzen die onder Amerikaanse jurisdictie vallen, blokkeren die adressen. EU-sancties kunnen worden afgedwongen via gereguleerde dienstverleners, zoals beurzen en banken, maar in decentrale netwerken is naleving moeilijker. Gedecentraliseerde protocollen (zoals DeFi-platforms) kunnen wel worden aangepast om sancties af te dwingen.”

Daarnaast verplicht de Europese regelgeving gecentraliseerde handelsplatformen om transacties boven 10.000 euro te monitoren en verdachte activiteiten te melden. Luc Thomas licht toe: “Financiële instellingen en cryptobeurzen fungeren als waakhonden en kunnen worden gedwongen activa te bevriezen van klanten die worden verdacht van betrokkenheid bij sanctieomzeiling of witwaspraktijken. Elk gereguleerd handelsplatform binnen de EU moet zijn klanten identificeren via het zogenaamde Know Your Customer-proces (KYC). Op basis daarvan kan een beurs vaststellen of een klant bijvoorbeeld uit Rusland komt en zijn tegoeden bevriezen.”

‘DeFi-platformen opereren op basis van slimme contracten en kunnen niet zomaar worden afgesloten door een enkele entiteit’

Gertjan Verdickt

Stablecoins: de facto achilleshiel

Stablecoins zoals de USDT (Tether) en de USDC (Circle) zijn een populair alternatief voor fiatgeld in de cryptowereld. Ze geven beleggers de mogelijkheid om kapitaal te parkeren zonder blootstelling aan de volatiliteit van de bitcoin of ethereum. Zo worden ze vaak gebruikt in Decentralized Finance (DeFi) en internationale betalingen, omdat ze snelle en goedkope transacties mogelijk maken.

Maar de stablecoins worden uitgegeven door bedrijven die, net als banken, onderhevig zijn aan regelgeving. Dat betekent dat ze, ondanks hun naam en populariteit, geen volledige autonomie bieden. Overheden kunnen die bedrijven verplichten bepaalde adressen te blokkeren of fondsen te bevriezen. Verdickt: “Circle is gevestigd in de VS en heeft al adressen bevroren op verzoek van autoriteiten. Tether is minder transparant, maar heeft in het verleden ook bevriezingen uitgevoerd. Stablecoins zijn dus kwetsbaar, omdat ze afhankelijk zijn van juridische kaders.”

Daarnaast blijft de vraag of die stablecoins daadwerkelijk voldoende onderliggende reserves hebben om hun waarde te garanderen. Regelgevers onderzoeken regelmatig de financiële dekking van stablecoins, en in het verleden zijn er zorgen geweest over de dekking van de USDT. Mocht een stablecoinuitgever in de problemen komen of niet langer voldoende reserves aanhouden, dan kan dat leiden tot een destabilisatie van de markt en een verlies van vertrouwen bij beleggers. Daarom kiezen sommige crypto-investeerders ervoor gedecentraliseerde stablecoins zoals DAI te gebruiken, die door algoritmen en onderpandmechanismen worden ondersteund in plaats van door een centrale entiteit.

Zelfbeheer

Wie volledige controle over zijn cryptoactiva wil behouden, moet ze zelf beheren. Self-custodial wallets zoals Ledger, MetaMask of papieren wallets geven gebruikers de volledige controle. Dat betekent dat niemand anders toegang heeft tot de activa en ze niet zomaar kunnen worden bevroren.

Self-custodial wallets bieden de hoogste mate van financiële autonomie, maar ze brengen ook extra verantwoordelijkheid met zich. Omdat er geen derde partij betrokken is, zijn gebruikers zelf verantwoordelijk voor het veilig bewaren van hun private sleutels. Als die sleutels verloren gaan of gestolen worden, is er geen manier om de fondsen terug te krijgen. Dat maakt het essentieel om een back-up te maken en die veilig op te slaan, bijvoorbeeld via een hardware wallet of een goed beveiligde offline opslag.

Daarnaast kunnen self-custodial wallets in combinatie met DeFi-platformen worden gebruikt om volledig onafhankelijk van gecentraliseerde instellingen te opereren. Platformen zoals Uniswap en Aave functioneren zonder tussenpersonen en zijn moeilijker te censureren. “DeFi-platformen opereren op basis van slimme contracten en kunnen niet zomaar worden afgesloten door een enkele entiteit”, zegt Verdickt.

Toch is DeFi niet zonder risico’s. De sector wordt vaak omschreven als het Wilde Westen van de financiële wereld. Zonder centrale regulering en toezicht zijn er talloze frauduleuze projecten, rug pulls en hacks die beleggers kunnen treffen. Daarnaast kunnen fouten in slimme contracten leiden tot enorme verliezen, zoals in het verleden is gebleken bij platforms als Curve en Compound. Dat betekent dat hoewel DeFi autonomie en vrijheid biedt, beleggers extra waakzaam moeten zijn en goed moeten onderzoeken welke projecten betrouwbaar zijn.

Hoe voorkomt u dat uw crypto wordt bevroren?

Hoewel een volledige controle over uw crypto moeilijk blijft, kunnen beleggers zich beter beschermen door enkele voorzorgsmaatregelen te nemen: