De rendabiliteit van spaarbanken staat onder druk

De traditionele depositobanken krijgen het de komende maanden en jaren moeilijk. De redenen zijn de lage rente, de vlakke rentecurve, de toenemende kosten en de hoge banktaksen.

De Nationale Bank hamert er al een tijdje op: de rendabiliteit van de Belgische banksector is relatief laag en blijft kwetsbaar. De lage rente en de zwakke economische bedrijvigheid zijn de grote boosdoeners.

Probleem 1: Krimpende rentemarge

De verwachting is dat de rente-inkomsten van de banken de komende jaren krimpen. En die rente-inkomsten, gemiddeld goed voor 75 tot 80 procent van de omzet, zijn hun belangrijkste inkomstenbron. Tot dusver konden de banken de negatieve rente-evolutie nog compenseren door de meerwaarden die dat opleverde in hun investeringsportefeuille. Maar die bron is zo goed als opgedroogd, stelt de Nationale Bank in haar jongste jaarverslag vast. De rente staat op een historisch laag peil en kan niet veel dieper meer zakken.

Daardoor verkleint het voordeel dat banken kunnen halen uit de vermindering van hun rentekosten (de vergoeding die ze toekennen op spaardeposito’s bijvoorbeeld). Het rendement van de activa die de bank aanhoudt, gaat geleidelijk naar beneden. Hoogrentende effecten die op vervaldag komen, moeten vervangen worden door mindere winstgevende. Bovendien kunnen de klanten hun hypothecair krediet tegen een lagere rente herfinancieren, en dat hebben ze de voorbije maanden ook massaal gedaan.

Dat zadelt de banken op met een krimpende rentemarge. “Vanaf eind dit jaar zal het effect van de wegsmeltende rentemarge op de resultaten duidelijk worden”, voorspelt een Belgische bankier. “En in 2016 en 2017 zal het effect ten volle spelen. Het worden moeilijke jaren.”

Probleem 2: Stijgende kosten

De kosten van de Belgische banken zijn nog altijd aan de hoge kant. In vergelijking met andere landen blijft de verhouding kosten/inkomsten (cost/income-ratio) van de Belgische banksector tot de hoogste van Europa behoren. Bovendien gaan bepaalde kosten in stijgende lijn, zoals die voor regulering, compliance en IT. Dat zijn grotendeels vaste kosten, waardoor ze zwaarder wegen bij kleine instellingen met een kleinere inkomstenbasis.

De digitalisering zal de komende jaren substantieel meer investeringen van de banken vergen. Klanten verwachten dat ze de klok rond toegang hebben tot hun bankdiensten. “Het probleem is dat we in een overgangsfase zitten met twee modellen die naast elkaar staan”, klaagt een bankier. “We moeten vandaag twee keer investeren. Enerzijds in de aanpassing van de kantoren aan de moderne vereisten. Anderzijds in het nieuwe digitale model, dat drijft op technologische innovaties.”

Probleem 3: Hoge banktaksen

Boven op de ongunstige kostenontwikkeling komt een pak belastingen. Gemiddeld ging een kwart van de nettowinst van de sector naar banktaksen, berekende Febelfin. Maar achter dat gemiddelde gaat een ander verhaal schuil: depositobanken worden veel harder getroffen dan banken die zich ook op de markten financieren en veel buitenbalansactiviteiten ontwikkelen (verkoop van beleggings- en verzekeringsproducten). Concreet betekent dit dat de traditionele Belgische spaarbanken (de buitenlandse moeten de belasting niet betalen) proportioneel meer banktaksen betalen dan de grootbanken.

Op de financial contribution tax na worden zowat alle bankheffingen gebaseerd op de spaardeposito’s. De voornaamste slachtoffers zijn de kleinere spaarbanken, die nochtans niet aan de basis lagen van de financiële crisis en ook niet door de overheid gered hoefden te worden.

“In vergelijking met de hoge banktaksen verdwijnt het probleem van de rentemarge in het niets”, zegt de topman van een spaarbank. “Door steeds opnieuw de taksen te baseren op de spaardeposito’s, lijkt het wel alsof men de Belgische spaarbanken wil wurgen”, vindt Leen Van den Neste, CEO van VDK Spaarbank. “Ik hoop dat de regering werkt maakt van een herverdeling van de lasten tussen de verschillende soorten banken”, zegt David Moucheron van bpost bank.