Niemand las het, iedereen vindt er wat van: wat u moet weten over CETA

Wallonië is tegen, de rest van Europa lijkt voor: het CETA-handelsverdrag. De kans is klein dat u de 1600 pagina’s van het handelsakkoord hebt gelezen. Daarom vatten we, in aanloop naar de Europese ministerraad, de grote lijnen graag nog eens samen.

Wat is CETA?

Het Comprehensive Economic and Trade Agreement is een handelsverdrag tussen de Europese Unie en Canada. Sinds 2009 wordt de overeenkomst, die zo’n 1600 pagina’s telt, onderhandeld. Het verdrag werd in het najaar van 2014 al voorgesteld in de Canadese hoofdstad Ottawa. Normaal zou het dit jaar nog, op 27 oktober, moeten ondertekend worden en geratificeerd door de parlementen van de EU-lidstaten.

Het verdrag moet onder andere invoerrechten opheffen, restricties opheffen op openbare aanbestedingen en voorkomen dat Europese innovaties illegaal gekopieerd worden.

Voor Canada is de Europese Unie een ontzettend belangrijke handelspartner. België vult 7,5% van de producten in die Canada uit Europa invoert en is zo de 6de belangrijkste Europese leverancier. Als CETA er effectief komt, zal het het tweede grootste handelsakkoord dat Canada ooit sloot. Alleen NAFTA, het akkoord dat Canada heeft met de Verenigde Staten en Mexico, heeft een grotere impact. Canada zou volgens een studie van de Europese Commissie in juni 2011 zijn BNP met 0,18 tot 0,36% zien toenemen.

Omgekeerd zijn de Canadezen slechts onze 27ste handelspartner, schrijft Trendsredacteur Jozef Vangelder in zijn opinie. CETA zou het Europese inkomen per hoofd van de bevolking 0,22% doen stijgen, al is er veel discussie over dat cijfer.

Wat is ISDS?

Hét symbooldossier en de grootste struikelblok in het CETA-debat is het Investor-State Dispute Settlement of ISDS. Het systeem is een aparte rechtsgang voor buitenlandse investeerders, waardoor ze overheden kunnen aanklagen als die wetten invoeren die in strijd zijn met het verdrag.

ISDS is volgens Europees Handelscommissaris Cecilia Malmström inmiddels ‘dood en begraven’ door de hervorming van het hoofdstuk rond investeringsbescherming. Dat heet Investment Court System (ICS). Een belangrijk verschil is dat partijen in beroep kunnen gaan. De leden van het tribunaal zullen daarnaast uit een vaste lijst moeten komen en mogen niet optreden als advocaat in andere geschillen. Op die manier verkleint de kans op belangenvermenging. David Lametti, de Canadese viceminister van Handel, noemde tijdens zijn bezoek in het Waals Parlement het nieuwe arbitragemechanisme ‘transparant en rechtvaardig.’

Voorstanders: ‘Beste handelsakkoord dat we ooit ondertekend hebben’

Voorstanders spreken vooral over de economische effecten. Europese exporteurs en investeerders zullen het veel makkelijker hebben om zaken te doen in Canada.

Verder zou de economie in de Europese Unie groeien met 12 miljard. Dat is 0,086 procent van het bruto binnenlands product van de EU in 2014.

Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) noemt CETA ‘het beste handelsakkoord dat Europa ooit ondertekend heeft’. ‘Indien we niet tekenen met Canada, met wie dan wel?’ vroeg Reynders. ‘Canada ligt het dichtst bij ons land op verschillende vlakken. Er zijn landen binnen Europa die de openbare dienstverlening minder verdedigen dan Canada, net als op het vlak van sociale en milieunormen’.

Volgens de werkgeversorganisaties is CETA ‘een ambitieus en evenwichtig akkoord, dat de handel en de investeringen in beide richtingen zal stimuleren en nieuwe commerciële kansen zal creëren voor de ondernemingen – waaronder de kmo’s – van de drie gewesten’.

Tegenstanders: ‘Onvoldoende garanties voor sociale bescherming’

Tegenstanders vrezen dat CETA desastreuze effecten zal hebben. De bekendste tegenstanders zijn inmiddels de leden van de Waalse en Brusselse parlementen. Zij geven Reynders niet de bevoegdheid om het handelsverdrag in naam van België te gaan tekenen.

Een belangrijke Waalse ongerustheid is dat de Europese sociale en milieunormen op de helling zullen komen te staan door de invloed van het Canadese bedrijfsleven. Veel van die bedrijven hebben bovendien een Amerikaanse moedermaatschappij. Critici zien daarom CETA als een voorbode zien van het nog veel omvangrijker Europees-Amerikaans handelsverdrag TTIP, waar ook een ISDS-clausule in vervat zit. Net als CETA is TTIP nu nog in volle onderhandeling.

De Belgische ziekenfondsen hebben de verschillende regering al opgeroepen om het verdrag niet goed te keuren. ‘Er zijn vandaag onvoldoende garanties dat CETA geen negatieve gevolgen zal hebben op onze sociale bescherming en de bevoegdheden van de nationale overheden’, zeggen ze.

Kritiek van tafel vegen

Dat de tegenstand enkel in België ligt, is te kort door de bocht. Onder andere de Commissie Sociale Zaken van de Raad van Europa vraagt om een uitstel van de ondertekening, omdat ze vindt dat zowel ISDS als ICS een ‘onaanvaardbare beperking’ legt op de macht van de nationale parlementen.

Duitsland heeft inmiddels al groen licht gegeven aan CETA, hoewel ruim 200.000 Duitse burgers een klacht indienden bij het Hooggerechtshof omdat ze het handelsakkoord ondemocratisch vonden. Oostenrijk, Bulgarije en Roemenië protesteerden in het verleden, maar lieten zich overtuigen door commissaris Malmström met een interpretatieve nota. Die verklaring verandert niks aan de basistekst van het bedrag, maar moet twijfels en kritiek van tafel vegen, onder andere over arbeidsrecht en milieubescherming. Voor de Waalse Parlementsleden weegt die nota ‘te licht’, aldus Waals ParlementslidOlga Zrihen (PS).

Naast de politiek wijzen ook ngo’s en sociale organisaties als Foodwatch, 11.11.11. en Greenpeace wijzen erop dat Europa een beginsel hanteert dat Canada niet kent: het voorzorgsbeginsel. Dat houdt in dat in Europa pas iets op de markt komt als het veilig is, terwijl het in Canada en de VS van de markt wordt gehaald als het gevaarlijk is. Dat voorzorgsbeginsel blijft volgens onder andere Nederlands handelsminister Liliane Ploumen overeind. Een team juridische onderzoekers met onder andere Nicolas De Sadeleer van de Université Libre de Bruxelles, beweert echter dat het voorzorgsprincipe niet voldoende is verankerd in zowel CETA als TTIP.

En wat nu?

Dinsdag komen de Europese handelsminister samen om verder te debatteren over CETA om onder andere het Waalse verzet te bespreken. Het was de bedoeling dat de Europese handelsministers naar het Groothertogdom zouden afzakken om formeel het licht op groen te zetten voor de ondertekening van CETA op 27 oktober, maar dat feestje gaat allicht niet door.

Vooral het Waals verzet zorgt ervoor dat een doorbraak nog niet kan worden verwacht. Cecilia Malmström behoudt de hoop dat de Waalse regering in de loop van de komende dagen overtuigd kan worden. ‘Ik ben een geboren optimist. We komen er wel.’

Als de 28 lidstaten het licht op groen zetten, wordt CETA op 27 oktober ondertekend op een Europees-Canadese top in Brussel. Het Europees Parlement zal naar verwachting begin volgend jaar zijn instemming betuigen. Dan treden de Europese delen van het verdrag voorlopig in werking. De domeinen waarvoor de lidstaten en/of deelstaten bevoegd zijn, treden pas in werking nadat het ratificatieproces in alle lidstaten is voltooid.

(BELGA/Jasper Van Loy)