‘Om schijnzelfstandigheid aan te vechten, moeten we het eerst definiëren’

Zonder een heldere definitie van schijnzelfstandigheid creëert de strijd tegen schijnzelfstandigheid en valse werknemers onzekerheid. Dat stelt Nicolas Quarré, de CEO van Accountable.

De Belgische regering wil “de strijd tegen schijnzelfstandigheid en valse werknemers opvoeren”, zo stond het in de beleidsnota. Zelfstandigen betalen minder sociale bijdragen dan werknemers, 20 procent tegenover bijna 40 procent, en daarin ziet de overheid wellicht een gemiste inkomstenbron. Maar zonder een heldere definitie van schijnzelfstandigheid, creëert die aanpak vooral onzekerheid en remt het ondernemerschap.

Onze noorderburen toonden al wat er gebeurt als de overheid schijnzelfstandigheid te streng aanpakt: meer freelancers stopten omdat de juridische risico’s te hoog werden. Tijd voor een correcte aanpak van schijnzelfstandigheid.

Juridisch gezien betekent schijnzelfstandigheid dat iemand officieel als zelfstandige is ingeschreven, maar eigenlijk werkt onder dezelfde voorwaarden als een werknemer. Dat zijn situaties waarin ‘zelfstandigen’ geen controle hebben over werktijden, prijzen of zakelijke beslissingen, of als ze geen andere klanten mogen aannemen. Het kan ook voorkomen dat een klant iemand dwingt om als zelfstandige te werken om zo belastingen of andere voordelen te omzeilen.

Hoewel het belangrijk is om werknemers te beschermen tegen uitbuiting, benaderen beleidsmakers schijnzelfstandigheid vaak te simplistisch. Een consultant die ervoor kiest met één bedrijf te werken, zijn eigen tarieven bepaalt, andere klanten kan aannemen en zelfstandig beslissingen maakt, is mijn inziens geen schijnzelfstandige. Zelfstandigheid gaat erom dat je je carrière in eigen handen hebt en zelf bepaalt met wie je samenwerkt. Wil je een langdurige samenwerking aangaan, dan is dat jouw keuze.

Focus op voorwaarden, niet op aantal klanten

Als de nieuwe regering schijnzelfstandigheid wil aanpakken, moet ze kijken naar de werkvoorwaarden, niet naar het aantal klanten. Veel Belgische freelancers werken aan langdurige projecten voor één klant — denk aan marketingconsultants die een bedrijfsintroductie begeleiden of ontwikkelaars die een app bouwen. Zouden ze onder de nieuwe regels als schijnzelfstandigen worden bestempeld omdat ze maar één klant hebben? Dat tast de kern van zelfstandigheid aan: de vrijheid om je eigen klanten te kiezen en projecten te doen waar je passie voor hebt.

Beleidsmakers moeten zich richten op de échte misbruikers, niet op freelancers. Sommige bedrijven gebruiken zelfstandigheid als excuus om kosten te drukken en verantwoordelijkheden te ontwijken — die situaties moeten beleidsmakers streng aanpakken. In plaats van freelancers harder aan te pakken, zou België het juist makkelijker moeten maken om zelfstandige te worden, met een betere sociale zekerheid en duidelijke kaders, zonder hen in een werknemersstatuut te duwen.

Angst remt ondernemerschap

Onzekerheid creëert angst. Getalenteerde mensen willen zelfstandige worden, maar twijfelen omdat ze niet weten of de overheid hen plots als schijnzelfstandige zal zien. Zonder duidelijke regels vrezen ze voor boetes of dat ze gedwongen worden in een arbeidsovereenkomst, wat ondernemerschap in de weg staat.

België zou daarvan moeten leren en ervoor zorgen dat zelfstandigheid een echte en aantrekkelijke carrièrekeuze blijft. Laten we van België een plek maken waar zelfstandige professionals zich veilig, ondersteund en vrij voelen om op hun eigen voorwaarden te werken en echte schijnzelfstandigheid gepast wordt aangepakt.