Transfobie op de arbeidsmarkt: ‘Ik werd ontslagen toen ik uit de kast kwam’

Een recent onderzoek van de UGent bracht aan het licht dat transfobie nog steeds welig tiert op de arbeidsmarkt. ‘Op sommige sollicitatiegesprekken werd ik bekeken met een blik van: wat smijten ze hier nú binnen.’

We schrijven het jaar waarin Bo Van Spilbeeck zich kon outen als transgender en daar door de hoofdredactie en collega’s van VTM NIEUWS volhardend in gesteund werd. Haar ontboezeming had geen zware gevolgen voor haar carrière, maar verleende haar net een status als rolmodel. Enkel tijdens haar transitieperiode zou de reporter even van het scherm verdwijnen. Een uitstekend voorbeeld van hoe zo’n onthulling anno 2018, zeker op professioneel vlak, onthaald kan worden.

We schrijven ook het jaar waarin Paulien De Groote, wiens transitie van man naar vrouw uitgebreid gedocumenteerd werd in het Eén-programma M/V/X: Worden wie je bent, weer een job vond nadat ze vorig jaar na haar coming out werd ontslagen. Maar ondanks heel wat visibiliteit in de media, blijft transfobie op de werkvloer hevig woeden.

‘Het gebeurde aan het begin van 2017’, vertelt Paulien. ‘Toen besloot ik eindelijk de goede raad op te volgen die ik anderen al jaren gaf: dat je eerst jezelf gelukkig moet maken voor je je kan bezighouden met het geluk van anderen. Voor mij was dat het startschot om mijn transitie in gang te zetten, om een stap dichter te komen bij de meest pure versie van mezelf.’ Enkele dagen later bracht ze haar bazen via mail op de hoogte van de stappen die ze zou ondernemen. ‘En toen werd ik plots in hun kantoor geroepen. Daar stonden ze dan, met z’n vieren, me dwingend om mijn ontslag te ondertekenen.’

Onwetendheid werkt transfobie in de hand

Nochtans was er eerder geen sprake van problemen. Een week voor Paulien ontslagen werd, kreeg ze nog een positieve evaluatie. ‘Ik had me aan vragen verwacht over mijn transitie’, vertelt ze over die turbulente periode, ‘maar niet aan een ontslag.’ Paulien schrijft de kern van negatieve reacties als deze toe aan onwetendheid. ‘Mensen komen niet vaak genoeg in contact met transgenders of weten niet wat het precies inhoudt om transgender te zijn.’

De discriminatie waarmee transgenders regelmatig geconfronteerd worden – ook op het werk of tijdens het solliciteren – blijft niet zonder gevolgen. De zelfmoordcijfers bij transgendermannen en -vrouwen liggen nog steeds torenhoog: tachtig procent van hen had al suïcidale gedachten. 38,7 procent ondernam ooit zelfs een poging.

Na de opnames van M/V/X begon Paulien opnieuw te solliciteren, maar daarbij botste ze opnieuw tegen een muur. ‘Tussen mijn ontslag en mijn huidige job heb ik meer dan zeventig sollicitatiegesprekken gedaan’, vertelt ze. ‘Ik heb een aantrekkelijk cv en heel wat ervaring. Daar is het, denk ik toch, om te doen. De ergste reactie die ik ooit kreeg, was tijdens een sollicitatiegesprek waarbij de recruiter zei dat het illegaal was om mijn vrouwennaam op mijn cv te zetten. Ik stond perplex en ben meteen opgestaan en vertrokken. Vaak merk je al aan het begin van een gesprek welke indruk je nalaat bij recruiters. Soms kijken ze je echt aan met zo’n blik van: wat smijten ze hier nú binnen.’

Glazen plafond en mansplaining

Ook een recent onderzoek door de UGent, waarbij 310 laatstejaarsstudenten Human Resource Management onder de loep genomen werden, concludeerde dat er, inderdaad, nog heel wat vooroordelen leven over het aanwerven van transgendervrouwen. Want ja, transvrouwen worden op de arbeidsmarkt wel degelijk harder getroffen dan transmannen. ‘Het zijn meestal niet de recruiters zélf die met transfobe gevoelens rondlopen’, verduidelijkt Hannah Van Borm, één van de researchers die meewerkte aan het onderzoek, ‘maar er wordt wel gevreesd voor de reacties van collega’s en klanten.’ Transgendervrouwen werden in het onderzoek vaak als ongezonder aanzien, maar kregen tegelijkertijd ook eigenschappen als autonoom en assertief toegeschreven. Volgens Van Borm worden transvrouwen het hardst getroffen door discriminatie omdat ze, naast met transfobie, ook met een uitgebreid palet aan uitdagingen worden geconfronteerd die vrouwen in een professionele context regelmatig voorgeschoteld krijgen. Het glazen plafond, mansplaining, de loonkloof. U weet wel.

Tot die ontstellende conclusie kwam auteur Kristen Schilt ook al toen ze het boek ‘Just One of the Guys?‘ schreef. Daarin toonde ze aan hoe de perceptie van mannen die in een vrouwenlichaam geboren werden veranderde na hun transitie. Ze sprak met verschillende transgendermannen over hun ervaring op de werkvloer, en merkte op dat die mannen net een beter carrièreverloop kenden dan transgendervrouwen. Hun mening werd na hun transitie meer naar waarde geschat, ze dwongen meer autoriteit af en collega’s vertrouwden meer op hun competentie dan toen ze in een vrouwenlichaam door het leven gingen. De ervaring van transpersonen op de werkvloer leert ons, kortom, heel wat over de positie van vrouwen tout court op de arbeidsmarkt.

Joz Motmans van Transgender Infopunt vult die stelling aan: ‘Transgendermannen gaan ook sneller door als man, waardoor je vaak niet eens merkt dat ze ooit een transitie ondergingen. Dat maakt het gemakkelijker om vragen te vermijden tijdens een sollicitatiegesprek. Vrouwen die als man geboren werden, hebben vaak een wat lagere stem of een wat gebloktere kin.’

Volgens Motmans hebben transgenders tijdens sollicitaties vaak het gevoel dat ze geen eerlijke kans krijgen. Er worden veel brieven uitgestuurd, maar de aanvragen tot een face-to-face gesprek sijpelen veel langzamer binnen. En ook wanneer ze toch uitgenodigd worden voor een gesprek, bestaat de kans dat ze daar weer met onbegrip geconfronteerd worden.

Voor transgenders die het moeilijk hebben met hun zoektocht naar werk heeft Joz Motmans nog wat advies. ‘Op zich hoeft het onderwerp helemaal niet ter sprake gebracht te worden omdat het uiteindelijk over je vaardigheden gaat, maar als het toch gebeurt, dan geven we de raad om de transitie positief te kaderen. Veel mensen zijn achteraf sterker door het hele proces gekomen en getuigen van doorzettingsvermogen. Een mooie reactie die ik ooit hoorde was van iemand die een gat van drie jaar op haar cv had staan. Toen de werkgever ernaar vroeg, zei ze dat ze in die drie jaar aan een heel persoonlijk project had gewerkt, dat tot een goed einde had gebracht en nu weer klaar is voor de arbeidsmarkt.

Klaar voor de toekomst

Op dat punt bevindt ook Roos Muylaert zich na dertien jaar terug. Sinds een maand is ze aan de slag in de Gentse boekenwinkel slash koffiehuis Het Paard van Troje. Dertien jaar geleden moest ze noodgedwongen stoppen met werken. ‘Al die tijd opgesloten zitten in een lichaam dat niet aanvoelde als het mijne is, wel, heel traumatisch geweest.’ Het was het begin van een loodzwaar parcours waarbij de eigenwaarde van Roos kelderde en ze zelfs in de psychiatrie werd opgenomen.

‘Voor ik begon te werken in Het Paard van Troje heeft de baas eerst met de collega’s gesproken en hen verteld dat er een transgender het team zou vervoegen. Ik weet dat zoiets eigenlijk niet zou moeten, maar gelukkig had niemand er problemen mee. Mijn ervaring hier is, zowel met collega’s als met klanten, ontzettend positief geweest.’

Dat ze nu, na al die jaren, eindelijk weer kan gaan werken is het einde van een lastig hoofdstuk. ‘Sinds een maand heb ik eindelijk het gevoel dat ik weer op het juiste spoor zit’, zegt ze. ‘Je wil meedraaien in de maatschappij, je wil er een deel van uitmaken. Ik denk dat het daardoor is dat ik nu aan zo’n snel tempo aan het openbloeien ben. Ik kan weer naar de toekomst kijken.’