Tijdreizen dankzij de Breguet 5557-Marine Hora Mundi

Het exacte tijdstip bepalen op meerdere plaatsen tegelijk? Kinderspel met een smartphone. Maar zonder wifi, bluetooth of satelliet is het een technisch huzarenstuk waar alleen de crème de la crème van de horlogerie zich aan waagt.

Wanneer onze gesprekspartner in het buitenland toeft, googelen we al eens de tijdzone om ons er van te vergewissen dat we de persoon niet uit bed bellen. Het lijkt ingewikkeld, want naast uurzones zijn er ook landen met een half uur tijdverschil (Canada, Iran, Afghanistan,…) of zelfs drie kwartier (Australië, Nepal,…). Gelukkig is de wereld daarin netjes gestructureerd. Elke dag op aarde begint officieel op de Line-eilanden in Kiribati, waar ze 14 uur voorlopen op de gecoördineerde wereldtijd UTC (de tijdstandaard om de tijdzones wereldwijd te berekenen). Exact 26 uur later begint diezelfde dag op de onbewoonde Amerikaanse Howland- en Baker-eilanden die onder een tijdzone vallen die 12 uur achter loopt op UTC. Maar tot voor kort bestonden tijdzones niet eens. UTC werd als tijdstandaard pas in 1972 in het leven geroepen en is gebaseerd op de atoomklok en de rotatie van de aarde.

Onder de kerktoren

In 1892 werd in België de tijd van Greenwich (GMT) ingevoerd. Ervoor hanteerden we de astronomische tijd: even naar de stand van de zon kijken en inschatten hoe laat het was. Als de zon pal in het zuiden stond, was het twaalf uur. Wie een zonnewijzer in de buurt had, kon de tijd correcter aflezen. Maar een zonnewijzer functioneert natuurlijk enkel overdag. En als de zon achter de wolken zit, wordt het ook al moeilijker. Hoewel mechanische uurwerken al vanaf de dertiende eeuw in Europa werden gebruikt, was hun precisie niet bijster groot en moesten ze bijna dagelijks aan de hand van de zonnestand met een zonnewijzer worden bijgesteld.

Met de opkomst van nauwkeuriger werkende uurwerken veranderde dat, maar nog altijd gold dat elke plaats zijn eigen tijd had. Veel mensen hadden geen klok of horloge en keken daarom naar de klok op de kerktoren. De torenklok hoefde niet precies gelijk te lopen, want iedereen keek op dezelfde klok. Zelfs plekken als pakweg Gent en Hasselt hanteerden een tijd met enkele minuten verschil, maar dat werd nauwelijks opgemerkt omdat er in die tijd weinig werd gereisd. Bovendien waren de reistijden lang. Pas met de opkomst van de spoorwegen – de eerste treinlijn op het Europese vasteland was de lijn Brussel-Mechelen uit 1835 – ontstond de noodzaak om een uniforme tijd en tijdzones in te voeren.

Wereldpremière

Een horloge als de nagelnieuwe Breguet 5557-Marine Hora Mundi vergemakkelijkt het leven van globetrotters maar ook van desk adventurers. Toen de Hora Mundi in 2011 werd geïntroduceerd in de Classique-collectie, was het horloge een schot in de roos. Het was het allereerste mechanische tijdsinstrument met een onmiddellijke aanpassing en weergave van de tijdzone. Een technisch hoogstandje, mogelijk gemaakt door gebruik van een drukknop en de kroon. Na de tijd en de datum te hebben ingesteld van een eerste stad, hoeft enkel nog een tweede stad bepaald te worden. Dankzij een vernuftig systeem van nokken, hamers en een geïntegreerde differentieel – een huzarenstukje in vergelijking met onze smartphone – berekent het mechanisme meteen de tijd en datum van die tweede stad. Door de drukknop in te duwen, kan men van de ene kant van de wereld naar de andere gaan, zonder de precisie en de werking van het uurwerk te verstoren.

Drie jaar lang duurde het om het kaliber van de Hora Mundi te ontwikkelen. Het unieke van het 77F1-kaliber schuilt in zijn vier gepatenteerde aanvullende modules: het mechanisme met dubbele tijdzone, de aanduiding van de tweede tijdzone, het programmeerbare en herprogrammeerbare mechanische geheugenwiel, alsook de dag/nacht-weergave via een wijzer. Een deel van dit uitzonderlijke mechanisme kan worden bewonderd via de saffieren achterkant van de kast.

In de praktijk

Maar hoe werkt dat in de praktijk? Uit een lijst van steden die overeenkomen met 24 verschillende tijdzones kan je met de drukknop op 8 uur vooraf twee steden kiezen waarvan je de plaatselijke tijd wil zien. De steden die overeenkomen met de verschillende tijdzones zijn aangegeven op 6 uur. Boven het venster toont een gemetalliseerd anker de stad van de aangeduide tijd. Stel bijvoorbeeld dat het 16 uur is in Parijs op de 25ste van de maand. Je draait aan de drukknop op 8 uur tot er ‘Paris’ in het venster op 6 uur verschijnt. Met de kroon op 3 uur plaats je de wijzers op 4 uur en de datum op 25. De aanduiding voor dag/nacht laat de zon zien. Om snel de plaatselijke tijd in Sydney te kunnen zien, draait je eerst aan de drukknop op 8 uur tot je de naam van de Australische stad in het venster op 6 uur ziet. Dan plaatst het horloge zich automatisch op de tijd in Sydney. Omdat het tijdsverschil negen uur bedraagt, zal de uurwijzer negen uur vooruit bewegen. Wanneer het 16 uur is in Parijs, zal het al 1 uur de volgende dag in Sydney zijn. De datum zal tegelijk verspringen naar de 26ste en de aanduiding van dag/nacht zal de maan laten zien.

Nadat het horloge is ingesteld, zal het systeem voor de dubbele onmiddellijke aanduiding van de tijdzone telkens wanneer je op de drukknop drukt simultaan en tegelijk alle aanduidingen – uur, datum en dag/nacht – veranderen van de tijd in Parijs naar de tijd in Sydney. Deze complicatie is dus bijzonder handig voor wie veel reist of voor wie in contact staat met mensen die in een andere tijdzone leven en regelmatig wil weten hoe laat het daar is.

Het belang van details

Voor Breguet schuilt luxe in de details. Voor een meer realistische weergave werd ter hoogte van 4 uur het oppervlak van de zon in helder rosé goud en de maan grijs gerodineerd met de hand gehamerd. De datum wordt aangegeven in een datumdisplay op 12 uur en is uitgerust met een retrograde wijzer. Het venster is zo groot dat er tegelijk drie opeenvolgende data te zien zijn. Zo zal op de 25ste van de maand het cijfer 25 van links naar rechts schuiven over het venster in een periode van 24 uur. Geleidelijk verdwijnt de 23, dan de 24. Daarna verschijnt de 26, gevolgd door de 27. Om elke verwarring echter te vermijden, hebben de horlogemakers van Breguet een kleine retrograde wijzer toegevoegd, die verborgen zit onder de wijzerplaat en die op een ‘u’ eindigt die de datum omcirkelt. Een klein detail dat een wereld van verschil maakt.