Tien om te gaan zien: de expo’s in Europa die je dit najaar niet mag missen

Wat heeft Europa in het najaar van 2022 te bieden op het vlak van tentoonstellingen? Af en toe weg van de betreden paden en toch ook twee expo’s van bij ons: tien om te zien, een eigenzinnige selectie.

1. Hollywood in the picture

In Berlijn brengt de Helmut Newton Stiftung honderd jaar Hollywood in beeld. Helmut Newton, in 1920 in Berlijn geboren als Helmut Neustädter, maakte vooral furore als modefotograaf. Hij ontvluchtte Duitsland in 1938, werd Australiër, in 2004 overleed hij in LA in een eenzijdig verkeersongeval, wellicht kreeg hij een hartaanval.

Newton draagt de expo in Berlijn, maar krijgt bijstand van beroemde collega’s. Glimmer en glamour stralen uit de prenten, de filmsterren schitteren en pronken doen ook hun villa’s in Beverly Hills – architecturale iconen van modernisme. Maar de expo ‘Hollywood’ belicht ook de beduimelde kanten van de filmindustrie: porno en prostitutie, en enkele reeksen straatfotografie zoomen in op een gruizelige stad die havelozen aanzuigt.

Als u Berlijn te ver vindt: nog tot 25 september is Helmut Newton met de expo ‘Legacy’ (en meer dan 300 foto’s) aanwezig in het vernieuwde Ravelingen-gebouw van Knokke-Heist. Maar geen wegvergissing mogelijk, Hollywood ligt dit najaar in Berlijn.

‘Hollywood’ – Museum van Fotografie, Berlijn – nog tot 20 november 2022

www.helmutnewton.com

‘Legacy Helmut Newton’ – Ravelingen, Knokke-Heist – nog tot 25 september 2022

www.helmutenewton.be

2. Licht in de halfschaduw

In ‘Penumbra’ (halfschaduw) toont de Fondazione In Between Art Film acht topvideo’s, goed voor drie uur intens kijkplezier. De geëxalteerde sfeer van de setting, het Complesso dell’Ospedaletto, draagt bij tot de beleving, de framing van de films connecteert met de anatomie van de omgeving. Dapper belichten de artiesten (uit Italië, China, Brazilië, het Verenigd Koninkrijk, Afghanistan en Litouwen) de dualiteit van de tegenwoordige tijd: kwetsbaarheid en immuniteit, waarheid en fictie, destructie en bevestiging, eenzaamheid en collectiviteit.

Terwijl u in Venetië bent: de 59ste Biënnale Arte loopt er nog. De hoofdtentoonstellingen (Giardini, Arsenale) bieden veel moois, daarbuiten zijn vooral (voorbij alle vermoorde lievelingen) ‘Open-End’ van Marlène Dumas in Palazzo Grassi; ‘This is Ukraine: Defending Freedom’ in de Scuola Grande della Misericordia; en ‘Uncombed, unforseen, unconstrained’ in het Conservatorio di Musica Benedetto Marcello di Venezia – uit de open ramen waaien flarden muziek aan – onvergetelijk.

‘Penumbra’ – Complesso dell’Ospedaletto, Venetië – nog 27 november 2022

inbetweenartfilm.com/en/penumbra

59ste Biënnale van Venetië – nog tot 27 november 2022

www.labiennale.org

3. Een schreeuw om aandacht

Op 11 juni ging in Oslo het nieuwe National Museum of Art, Architecture and Design open. De Duitse architecten Kleihues + Schuwerk ontwierpen het gebouw met spectaculair uitzicht op de fjord. Het museum bevat meer dan 400.000 kunstwerken. De beroemdste zijn ‘De Schreeuw’ en ‘Madonna’ van Edvard Munch, en ‘Vinternatt i Rondane’ van Harald Solhberg. In het najaar hangen er illustraties van Noorse volkssprookjes (‘East of the Sun and West of the Moon’, tot 30 december) en etsen waarmee Giovanni Battista Piranesi fotografie, film, schilderkunst, literatuur en architectuur beïnvloedde (tot 8 januari 2023). De Oslo Architecture Triennale parkeert er tot 29 januari 2023 en van 3 november 2022 tot 12 februari 2023 doet Laure Prouvost iets in en met de Grote Lichtzaal.

National Museum of Art, Architecture and Design, Oslo

www.nasjonalmuseet.no

4. Verwarde geesten

De verste reis die een mens kan ondernemen, is die in de eigen geest. Onder de titel ‘VERBINDING (verbroken) / (dis)CONNECTED’ verkent de vierde triënnale in het Universitair Psychiatrisch Centrum Duffel (UPC) de vloeibare tijden waarin we leven. De toekomst kondigt zich onzeker aan en de mens voelt zich onbestemd en ontworteld. Het curatorenteam groepeert een rist sociaal-maatschappelijk geïnspireerde kunstenaars zoals Anouk Declercq, Artur Zmijewski, Marina Abramovic &Ulay, Kris Martin en Gao Brothers. Neem zeker ook de tijd voor een bezoek aan ‘De Kapel van het Niets’ van Thierry De Cordier in het UPC-domein. Weinig kerkbezoeken blijven meer in uw geheugen kleven.

‘VERBINDING (verbroken) / (dis)CONNECTED’ , Universitair Psychiatrisch Centrum in Duffel, nog tot 20 november 2022 (van woensdag tot zondag van 13 tot 17 uur)www.triennale-upcduffel

5. Poëzie per penseel

Waarom niet eens over de grenzen kennismaken met een artiest van ver weg? Voor het eerst wordt het werk van Milton Avery uitgestald aan deze kant van de Atlantische Oceaan, in de Londense Royal Academy of Arts. Milton Clark Avery (1885-1965) wordt beschouwd als een van de grootste 20ste-eeuwse Noord-Amerikaanse coloristen. ‘Alleen Matisse, aan wie hij schatplichtig is, presteerde beter’, noteerde The New York Times. Harmonieuze kleuren, simpele vormen: zich vergapen aan Avery is balsem voor de ziel. Mark Rothko zei: ‘Avery viert de wereld met een poëzie die elke porie van het canvas penetreert met iedere toets van zijn penseel.’

Milton Avery, American Colourist, Royal Academy of Arts, Londen, nog tot 16 oktober 2022

www.royalacademy.org.uk

6. Balkan boven

Met bekwame spoed haal jenog de 15de editie van de vijfjaarlijkse kunstbeurs Documenta, wellicht de controversieelste expo van 2022. De regie berust bij het Indonesische collectief Ruangrapa en dat brak alle westerse cultuurcodes. Met Joodse karikaturen lag Documenta ook politiek dwars. Politiek geladen is alvast de 14de editie van Manifesta, de nomadische Europese biënnale. ‘Manifesta 14 Phristina’ vertolkt de eis van Kosovaarse burgers om de publieke ruimte in te vullen en hun hoofdstad te benoemen tot openminded metropool. De centrale tentoonstelling ‘The Grand Scheme of Things’ bevraagt Kosovo’s relatie met Europa, inbegrepen een giftige kritiek op de reisrestricties voor Kosovaren in de Schengenzone.

‘Manifesta 14 Phristina”, Pristina, tot 30 oktober 2022, www.manifesta14.org

‘Docucumenta’, Kassel, tot 25 september 2022

www.documenta.de

7. Cirkels, circus

Het buitenland ligt soms dichtbij. Neem het Musée Matisse in Cateau-Cambrésis, geboorteplek van de Franse schilder – een steenworp ver in Frankrijk. Twee tijdelijke tentoonstellingen om je over de streep te trekken: ‘Harmonie des Phères’ bundelt abstract-geometrische werken van Auguste Herbin, Geneviève Claisse en Jean Dewasne, Noord-Franse kunstenaars in de ban van exacte wetenschappen. Ze verkennen de cirkel in dialoog met foto’s die de Franse astronaut Thomas Pesquet nam vanuit het ISS.

De expo ‘Cirque!’ identificeert het circus als muze. Tériade, in het echt Efstratios Elefheriadis (1897-1983), nodigde schilders (Chagall, Léger, Matisse, Rouault…) uit om het universum van clowns, acrobaten en leeuwentemmers te interpreteren.

‘Harmonie des Sphères’, tot 6 november 2022

‘Cirque’, nog tot 31 december 2022

Musée Matisse, Cateau-Cambrésis

www.museematisse.fr

8. De regel van drie

Niet één maar drie redenen zijn er om dit najaar het Londense Victoria And Albert Museum (kortweg V&A) met een visite te vereren. De eerste is de bejubelde expo ‘Fashioning Masculinities: The Art of Menswear’ die nog enkele weken loopt.

De nieuwe expo ‘Hallyu! The Korean Wave’ haakt in op de exploderende populariteit van de Zuid-Koreaanse cultuur. De hype werd in de late jaren negentig gelanceerd, voornamelijk via de popmuziek.

En tegelijk met Zuid-Korea showt ook Afrika zijn fraaiste kant in V&A. ‘Africa Fashion’ bestrijkt de modescène van het zwarte continent van midden twintigste eeuw tot nu. Een statement van kleur, vreugde en vitaliteit.

‘Fashioning Masculinities: The Art of Menswear’ – nog tot 6 november 2022’Hallyu! The Korean Wave’ – van 24 september 2022 tot 25 juni 2023

‘Africa Fashion’ – nog tot 16 april 2023

Victoria And Albert Museum, Londen

www.vam.ac.uk

9. Natuur? Natuurlijk!

Nu ze bedreigd zijn, erkennen we bomen als kunstwerken van de natuur. En als bron van inspiratie. Het aards paradijs voor vegetale kunst is het Kröller-Müller Museum. Alleen al door zijn ligging: te midden van de Veluwe. Het museum behaagt ook liefhebbers van architectuur.

De expo ‘Botanischer Wahnsinn!’ – een verzuchting van Joseph Beuys toen hij in 1976 vergeefs de vegetatie van het Canadese Halifax afspeurde naar een zeldzame Japanse dwergrododendron – presenteert een caleidoscopische selectie van kunst met planten als onderwerp. Vijf gezichtspunten: wetenschappelijk, etnologisch, ideologisch, ethisch, regeneratief. Resultaat? Veel tinten groen. Conclusie? Planten zijn intelligente wezens.

‘Botanischer Wahnsinn!’ opent een reeks ecologische expo’s in het Kröller-Müller Museum.

‘Botanischer Wahnsinn’ – Kröller-Müller Museum in Otterlo – nog tot 30 oktober 2022

www.krollermuseum.nl

‘La forêt magiqye’ – Palais des Beaux Arts, Rijsel – nog tot 19september 2022

www.pba.lille.fr

10. Vrouwen verzamelden

Samen met het Louvre duikt La Boverie in de wereld van de Rothschild-dynastie. Al sinds de 19de eeuw geldt de familie als legendarisch. De naam roept financieel succes op, maar staat ook voor intellectuele en artistieke rijkdom.

De expo focust op negen vrouwen van de Franse familietak. De kunstgeschiedenis negeerde ze stelselmatig, maar als verzamelaar, collectiebouwer, mecenas en erfgenaam verrijkten ze het historische erfgoed en de collecties van Franse musea met donaties en legaties.

Dit verhaal over smaak- en collectievorming in de 19de en 20ste eeuw vertelt de expo met meer dan 350 kunstwerken uit een veertigtal instellingen en Franse privécollecties. Uiteenlopende kunst uit vele perioden: van middeleeuwse manuscripten, juwelenverzamelingen, serviescollecties, objecten uit Afrika en het Verre Oosten tot ronkende namen als Fragonard, Chardin, Delacroix, Cézanne, Claudel, Rodin, Monet, Schiele…

Dit is de eerste van een reeks expo’s waarmee La Boverie in 2022-23 collecties wil etaleren.

‘Rotschild’s vrouwelijke verzamelaars. Uitzonderlijke mecenassen en schenkers’ – La Boverie, Luik – van 21 oktober 2022 tot 26 februari 2023

www.laboverie.com