Ze kwamen uit het Oosten: De opmars van oriëntaalse geuren

Hoewel Frankrijk claimt het epicentrum van de ­parfumerie te zijn, drukt het Midden-Oosten steeds meer zijn stempel op de internationale parfumtrends.

De grootste parfumtrends van de afgelopen tijd (van genderneutrale geuren tot geper­sonaliseerde parfums, layering enzovoort) kun je allemaal terugvoeren op het Midden-­Oosten. De invloed van de Arabische parfumcultuur wordt de jongste jaren steeds groter in het Westen. In de eerste plaats economisch, want de parfummarkt in het Midden-Oosten is 3,5 miljard dollar waard, schat het Amerikaanse marktonderzoeks­bureau Expert Market Research. Die markt groeit jaarlijks sneller dan het internationaal gemiddelde (7,4% versus 5,9%), becijferde het Britse data-analyse bureau Global Data, met dank aan een toegenomen levensstandaard en de jonge generatie die luxeparfums ­omarmen.

“Internationale luxemerken als Tom Ford, Dior en Guerlain hadden door dat in het Midden-Oosten flink wat geld te verdienen viel”, legt parfumeur en parfumhistoricus ­Alexandre Helwani uit. “Ze verdiepten zich in de typische ingrediënten van de Arabische parfumcultuur, zoals oud (zie kader, nvdr), muskus, amber, rozen, saffraan, wierook en amber, en gaven er een moderne twist aan.” Dat valt vooral in de smaak bij de jonge ­generatie, die op zoek is naar vernieuwing.

“Ze kopen een oud van Louis Vuitton of Dior. Dat is nog altijd een traditionele geur, maar toch anders, met de flair en de status van een westers luxemerk.” Maar ook de Europese ­parfumliefhebber, op zoek naar nieuwe ­ervaringen, kan die Arabische parfumstijl wel smaken. De geuren zijn rijker en houden langer, dankzij hun oliebasis en omdat ze ontwikkeld zijn voor een warm klimaat. Het is een vrijere manier van parfumeren, veel minder gedicteerd door marketing, waarvan de meeste geurnoten, inclusief bloemen en dierlijke ouds, als uniseks beschouwd worden. Je wordt aangemoedigd te experimenteren met vormen en soorten geuren tot je een hoogst persoonlijk resultaat bereikt. Dat intrigeert de westerse parfumliefhebber die iets unieks zoekt, dat bij zijn persoonlijkheid past. “Daarnaast willen steeds meer mensen natuurlijke parfums en zoeken ze naar authentiekere, zelfs spirituele manieren om zich te parfumeren”, stelt ­Alexandre Helwani. “Dat vinden ze niet in de westerse parfumerie, wel in de eeuwenoude traditie van de Arabische parfumerie.”

Rijke geschiedenis, grote cultuur

De roots van parfumerie liggen in het oude Egypte, maar het was de Arabische ontdekking van de stoomdestillatie in de achtste eeuw die een revolutie betekende voor de parfumindustrie. Avicenna ontdekte hoe je essentiële oliën uit planten, bloemen en kruiden kon halen. De vele ingrediënten die via de handelsroutes met Azië beschikbaar kwamen, gaven de Arabische parfumcultuur een stevige boost.

Helwani ziet nog een reden waarom de ­Arabische parfumcultuur zo ontwikkeld is: “Doordat parfum vier eeuwen lang geen religieuze betekenis had, konden parfumeurs in alle vrijheid geuren ontwikkelen. De ­traditie van parfum dragen in het dagelijks leven bestaat al lang. Je gasten trakteren op aangename geuren, bij aankomst en om het bezoek af te sluiten, wordt gezien als een ­teken van gastvrijheid. Je parfumeren ­behoort tot de persoonlijke verzorging. Het kiezen van geuren is een ritueel op zich. Pas vanaf de twaalfde eeuw – niet zozeer in de Koran maar vooral in de Hadith (de mondelinge traditie die de Koran aanvult, nvdr) – wordt je wassen en parfumeren voor het bidden aangemoedigd en krijgt parfum een religieuze betekenis.”

“Parfum is in de Arabische cultuur verbonden aan moraliteit: hoe meer parfum je draagt, hoe beter je als mens bent”, gaat Helwani verder. “Het drukt je sociale status en je persoonlijkheid uit.” Voor gesluierde vrouwen is het een van de weinige manieren om zich te uiten. “Daarom wordt veel tijd en zorg besteed aan het personaliseren van je geur, door het combineren van verschillende vormen en soorten van geuren. Eerst breng je een attar (olieparfum) aan, dan kies je een bakhoor (wierook) om je haar en kleding te parfumeren, en dan breng je (een) alcoholparfum(s) aan. Het is een ­ritueel waar over nagedacht wordt.”

Anders dan in het Midden-Oosten was parfum in Europa iets heiligs, enkel bestemd voor de Kerk en koningen. “Parfum was in de eerste plaats een geneesmiddel. Hoe het rook was niet relevant; men had geen enkele notie van het combineren van ingrediënten voor een lekkere geur. Er ontstond pas een parfumcultuur in de negentiende eeuw, met de ontwikkeling van synthetische geurmoleculen, zoals coumarine en vanilline.” Ook het gebruik van parfum is bijlange niet zo ­ingeburgerd. Nog niet zo heel lang geleden hadden mensen doorgaans één parfum, dat ze cadeau kregen. Tegenwoordig hebben vooral jonge mensen meerdere geuren, voor verschillende gelegenheden en stemmingen.

Kruisbestuiving

Frankrijk wordt sinds de achttiende eeuw als het epicentrum van de parfumindustrie beschouwd, maar het krijgt de jongste tijd steeds meer concurrentie uit de rest van de wereld. Met name het Midden-Oosten drukt een steeds grotere stempel op de smaken en de voorkeuren van de rest van de wereld. Omgekeerd, heeft ook de westerse parfumstijl een groeiende invloed op het Midden-­Oosten. “Klassieke westerse genres als bloemengeuren, gourmands, fougères enzovoort zijn redelijk nieuw voor het Midden-Oosten. Vooral oldskool parfums, zoals chypres of poederige parfums, die veel Europeanen ­ouderwets vinden, kennen er succes”, weet Alexandre Helwani.

Maar voorlopig blijft die kruisbestuiving nog beperkt, vindt hij. Een uiteenlopende visie op parfum ligt aan de basis: “In Europa wordt parfum nog altijd als iets cosmetisch beschouwd, als een ijdel modeaccessoire, dat niet dezelfde betekenis en diepgang heeft als in de eeuwenoude Arabische parfumcultuur. Die achterstand haal je niet zo snel in, al ­helemaal niet zolang we in Europa de ­manier waarop we naar parfum kijken niet veranderen.”

EXPO In Parijs loopt tot 17 maart 2024 een ­tentoonstelling over de Arabische parfumcultuur. Je ontdekt er de verhalen van de typische parfumingrediënten, de productie van geuren, hun rol in sociale interacties, in het privéleven en de heerlijke keuken van het Midden-Oosten.

Parfums du Monde Arabe tot 17 maart 2024 in L’Institut du Monde Arabe. www.imarabe.org

Geuren uit het Midden-Oosten

De typische Arabische parfumstijl wordt ­bepaald door hoofdingrediënten als muskus, amber en oud, gecombineerd met harsen (wierook, mirre), specerijen (saffraan, kaneel), bloemen, (rozen, in bepaalde regio’s ook jasmijn), aromatische planten (nard) en hout (sandelhout, patchoeli).

Thameen Diadem is een wierookblend met roos, saffraan en patchoeli (50 ml: € 270, senteursdailleurs.com)

Tom Ford Black Orchid is een Middle East-style ambergeur met veel specerijen, wierook, patchoeli en sandelhout (EDP 30 ml: € 89,90, parfumerie)

Ormonde Jayne Ta’if is een kruidige rozengeur met saffraan en dadels (EDP 50 ml: € 145: beautybykroonen.com, senteursdailleurs.com)

Fragrance Du Bois Cavort combineert saffraan met kaneel, wierook, ­labdanumhars en hout (EDP 100 ml: € 335, ­senteursdailleurs.com, ­lamaisonduparfum.com)

Heerlijk oud

Oud is ongetwijfeld het meest mythische en duurste ingrediënt. Wanneer Aquilariabomen in Zuid-Oost-Azië of Indië geïnfecteerd raken door een specifieke schimmel, ontwikkelen ze een geurig hars dat hun kern donker kleurt. Hoe ouder de boom, hoe beter de kwaliteit.

BDK Oud Abramad een oudgeur met wierook, ­saffraan, rozen en witte ­bloemen. EDP 100 ml: € 190, beautybykroonen.com

Amouage Opus XV King Blue is een oudgeur met een ­sinaasappeltoets en een houtbasis. De oud is duidelijk aanwezig, dus voor gevorderden. Via de site kun je overigens ook attars kopen. 100 ml:
€ 455, amouage.com

Miglot Pure Oud is een puur oud-extract uit Thailand, voor de purist. 50 ml: € 584,50, miglot.com

Kayali Oudgasm is een collectie van vier geuren (Vanilla, Rose, Tobacco en Café) die je apart kunt dragen of combineren. EDP Intense 50 ml: € 139, bij Ici Paris XL en hudabeauty.com