Nu de nieuwjaarsrecepties achter ons liggen, kunnen we ons eraan wagen: een maandje zonder alcohol. Beperken we zo ons risico op ziektes? Of raken we er net in sociaal isolement door? Kortom: is Tournée Minérale de (vaak gigantische) moeite waard?
MICHAËL SELS – THE LOVER
– Studeerde Oncologische diëtiek aan KU Leuven
– Hoofddiëtist Universitair Ziekenhuis Antwerpen
– Spreker, chef en auteur van Lekker lang leven
– Gelooft niet in een gezondheidsvoordeel op lange termijn door deel te nemen aan Tournée Minérale, maar wel in een bewustwording rond alcohol, die kan uitmonden in een gedragswijziging op lange termijn
CHARLOTTE DE BACKER – THE HATER
– Studeerde Communicatiewetenschappen aan Universiteit Gent, behaalde aan diezelfde universiteit haar doctoraat, werkte nadien aan UC Santa Barbara en Leicester University
– Hoogleraar Communicatiewetenschappen aan de Universiteit Antwerpen
– Doet onder meer onderzoek naar de manier waarop voeding ons gedrag beïnvloedt en schreef mee aan de nieuwe voedingsrichtlijnen van de Hoge Gezondheidsraad, waar ze het belang van de sociale aspecten rond voeding aankaartte
– Auteur van ‘Niet iedereen kan een bizon schieten’
Het lange termijneffect
Michaël, je bent geen voorstander van de meeste diëten. Dan rest ons de vraag: waarom ben je dan niet tegen Tournée Minérale?
SELS. “We weten dat de meeste diëten op lange termijn niet werken. Mensen onthouden meestal slechts enkele, veelal ‘leuke’ conclusies, zoals het feit dat je donkere chocolade of glutenvrije koekjes mag eten. De lange termijn- impact is meestal negatief, met Tournée Minérale gebeurt dat niet. Eender welk effect dat blijft hangen, hoe klein ook, is positief. Minder alcohol drinken is altijd beter.”
DE BACKER. “Maar moet het zo extreem gesteld worden? Wat mij stoort aan zo’n actie, is de polarisering. Je gaat de maatschappij in tweeën verdelen, terwijl er een hele middenmoot is die er totaal niet wakker van ligt. Kunnen we niet beter inzetten op drinken met mate dan op zo’n strikte regel?”
SELS. “Mensen willen duidelijke richtlijnen. ‘Met mate’ is te vaag.’ Je hebt een doel nodig.”
Ja, alcohol is ongezond
Maar is alcohol nu echt zo slecht? ‘A glass of red wine a day keeps the doctor away’, toch?
SELS. “Helaas, dat rode wijn goed zou zijn voor het hart is volledig achterhaald. Er werd toen gekeken naar bepaalde voedingsstoffen in rode wijn die gezond zijn, zoals flavonoïden. Maar je moet natuurlijk naar het geheel kijken en de alcohol die erbij zit, draagt op geen enkele manier bij aan een goede gezondheid.”
Maar moeten we dan altijd maar übergezond zijn? Suiker en boter zijn ook niet gezond, maar wel lekker.
SELS. (Lacht) “Ik pleit ook niet voor een afschaffing van alcohol, maar wel voor een bewustwording. Je maakt de bevolking niet gezond tijdens één maand Tournée Minérale, wel tijdens die elf maanden daartussen. Vandaar dat je enkel kunt hopen op wat naweeën. We merken dat alcohol vaak routinegedrag is. Je hoeft heus niet elke dag na het werk een glas te drinken om te ontspannen.”
DE BACKER. “Maar alcohol helpt toch tegen stress, wat toch ook bijzonder ongezond is. Valt daar dan niks voor te zeggen?”
SELS. “Dan neem je beter een warme douche of smeer je jezelf in met bodylotion. Dat ontspant ook. Maar wat we het liefst aanraden tegen stress is sport.”
Are you in or are you out?
Charlotte, wat is de impact van zo’n maand zonder alcohol op sociale relaties?
DE BACKER. “Als je omgeving veel drinkt en je doet allemaal samen mee, dan kan dat een extra bonding effect opleveren. Maar zelden doet iedereen mee. En anders dan bij een dieet is dat het sociaal vaak toch moeilijk ligt als iemand in de groep niet meedrinkt. Niet enkel voel je je als niet-drinker wat uitgesloten van de groep, omdat de anderen wat in andere sferen raken, maar daarnaast voelt diegene die wél een glaasje drinkt zich al snel wat bekritiseerd.”
SELS. “Tegelijk is het net de groepsdynamiek die heerst bij een actie zoals Tournée Minérale die ervoor zorgt dat iemand volhoudt. Wanneer je nieuw gedrag aanleert, helpt de groepssfeer. Je wordt omringd door lotgenoten, waardoor je je geruggensteund voelt.”
DE BACKER. “Bij Tournée Minérale gebeurt dat toch vooral online en groepsdynamiek werkt pas goed in het echt. Mijn advies zou daarom zijn tijdens die maand mensen op te zoeken die ook deelnemen, anders wordt het extra moeilijk en moet je al heel sterk in je schoenen staan om vol te houden.”
Alcohol is een emotie
Waarom is het toch zo moeilijk om alcohol te laten?
DE BACKER. “Het is bijzonder cultureel gebonden. Belgen leunen dicht aan bij de Franse eet- en drinkcultuur. We zijn bourgondiërs. Bij elke gelegenheid hoort een glaasje alcohol. Denk aan een sportevent of een begrafenis.”
SELS. “Dat kan ik wel beamen. Mijn man is piloot en hij zag zijn collega’s bij Air France nog maar recent alcohol verbieden tijdens de staff lunch.” (kijkt ontzet).
Daarnaast is het toch ook gewoon plezant?
DE BACKER. “Dat klopt. We zien ook dat de band met iemand vaak veel sterker wordt na enkele glazen alcohol. Uiteraard moet het bij een occasioneel glas blijven. Te veel alcohol leidt dan weer tot sociale ontwrichting.”
SELS. “Natuurlijk. Eten doen we om verschillende redenen, niet enkel om nutriënten binnen te krijgen. Eten en drinken hebben ook een emotie. Zelf geniet ik ook van een complex biertje of een glas wijn dat perfect past bij een gerecht, maar ik probeer me wel erg bewust te zijn van wat ik drink, zodat het waardevol blijft. Iets wat je niet kunt zeggen over het vaatje wijn naast de koelkast.”
Fopspeen in de whisky
Is er een verschil tussen jongeren en ouderen wat betreft het gebruik van alcohol?
SELS. “We merken wel dat er een groter alcoholprobleem is bij vijftigplussers dan bij jongeren. Een verslaving is een afhankelijkheid die je creëert door de tijd. Dat krijg je niet na drie avondjes uitgaan, maar door systematisch een gedrag te stellen. Een jarenlange gewoonte die in je leven sluipt. Het gevoel dat je zonder die slok whisky niet je bed uit raakt, leeft meer bij de oudere generatie dan bij jongeren.”
DE BACKER. “De oudere generatie is ook opgegroeid met alcohol. Vroeger was tafelbier standaard en keek niemand er gek van op wanneer je een fopspeen in de whisky dompelde om je kindje beter te doen slapen. Daar komt nog bij dat verandering moeilijker is naarmate je ouder wordt. Je krijgt meer heimwee naar vroeger. Jongeren drinken dan weer meer om zich te bewijzen, omdat het stoer en gevaarlijk is. Ook daarom ben ik geen voorstander van zo’n actie. Dat werkt nog meer het idee in de hand dat het niet mag en maakt alcohol des te verleidelijker voor jongeren.”
Suiker is niet slechter dan alcohol
Zijn alcoholvrije (suikerrijke) alternatieven dan veel beter voor je gezondheid? SELS. “Daar wil ik wel een belangrijke kanttekening bij maken. Als je gaat kijken naar een alcoholvrije gin-tonic versus een gewone, dan zitten daar evenveel suikers in. Uit de alcoholvrije gin is de alcohol weggehaald en die bevat weinig of geen suiker, maar je vult je glas wel met veel frisdrank waar suiker inzit. Eén gram suiker staat gelijk aan vier kilocalorieën, terwijl één gram alcohol goed is voor zeven kilocalorieën. De ene calorie is natuurlijk de andere niet, maar dit zijn allebei lege calorieën. Je kiest niet voor een slechtere variant door deel te nemen aan Tournée Minérale. De alcoholvrije versie is dus altijd beter. Het best drink je eigenlijk alcoholvrij bier. Dat staat gelijk aan een halve frisdrank.”
Probeer morgen opnieuw
Voor de zevende keer intussen organiseren de Druglijn en Kom op Tegen Kanker de actie. Waarom net die twee organisaties? Dat is toch een duidelijk signaal?
SELS. “Je hebt enerzijds de verslavingsproblemen van alcohol en anderzijds de impact op de gezondheid. Het is zeker niet zo dat een maand zonder alcohol ervoor zal zorgen dat je de kans op kanker over twintig jaar verkleint, maar gedragsverandering die eruit stroomt, kan dat wel doen. Idem voor de verslaving. Alcohol is de enige drug die gelegaliseerd is, je bent zelf verantwoordelijk. Daarom is bewustmaking nodig en geldt ook de richtlijn dat je twee dagen per week alcohol zou moeten laten. Dat doorbreekt de gewoonte.”
Logisch, maar die regels zijn toch opgesteld voor de minderheid?
DE BACKER. “Dat denk ik ook. Wanneer je zegt dat iets niet mag, wil je het des te harder. Daarom mislukken diëten ook vaak. Ik heb ooit eens meegedaan aan Tournée Minérale en na 24 uur heb ik het al opgegeven” (lacht).
SELS. “De tip die ik daarbij geef, is het niet meteen op te geven als je een keer toch eens iets drinkt. Probeer het de volgende dag dan opnieuw en doe verder. Dat is nog steeds oké. We zien dat bij diëten ook. Iemand eet één praline, voelt zich mislukt en eet er vervolgens nog acht bij. Dat hoeft helemaal niet.”
Tot slot, bestaat het gevaar niet dat je voor of na zo’n actie net meer alcohol gaat drinken?
DE BACKER. “Dat zagen we tijdens de lockdown ook, hè. De avond voordien werden er nog snel lockdownfeestjes georganiseerd. Ik zou vooral proberen een maand lang mensen op te zoeken die ook deelnemen, dan voelt het minder aan als een straf. En misschien is het ook beter om wat feestjes en moeilijke situaties te vermijden. Het is uiteindelijk maar een maand. Daarvan geraak je nog niet meteen in een sociaal isolement” (lacht).
SELS. “Ik heb daar nog geen onderzoek of cijfers over gevonden, dus ik durf daar geen uitspraak over te doen. Mijn advies is ook om goed op voorhand aan te kondigen dat je gaat deelnemen, dan kunnen mensen eraan wennen.”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier