In deze donkere dagen is het werk van kunstenaar Nel Maertens – nu te zien in Gent – misschien wel exact wat we nodig hebben. Het is ongegeneerd opgewekt en esthetisch, maar herleidt het niet tot dat alleen: het vertelt wel degelijk iets over de wereld waarin we leven.
Een tapijt van pigmentbloemen. Een houten hommel. Pasteltekeningen van idyllische landschappen. Wie het werk van kunstenaar Nel Maertens (29) ontleedt, zou gaan vermoeden dat ze groen rond zich nodig heeft om te kunnen creëren. En toch bevindt haar atelier – onze plaats van afspraak – zich niet op het platteland, maar in het oude Stuivenbergziekenhuis in Antwerpen-Noord. Een pand dat ze deelt met een twintigtal andere artiesten. “Maar ik heb gesmeekt om hier de éne werkruimte te krijgen die uitkijkt op een boom” (lacht).
Het parcours van Nel Maertens is er een met bochten. Zo is ze eigenlijk modeontwerper van opleiding, met een gegeerd masterdiploma van de Antwerpse Academie op zak. Maar uit haar afstudeercollectie van 2019, die ze in samenwerking met het Belgische schildersduo Flexboj & LA maakte, is al af te leiden dat haar hart eigenlijk bij de beeldende kunsten ligt. Na haar afstuderen vatte ze nog een stage aan bij het bekende Franse modehuis Courrèges, maar toen die vroegtijdig afliep door de lockdown, verhuisde ze van Parijs terug naar haar ouderlijke huis in het Oost-Vlaamse Zele. Daar begon ze, als vanouds, te tekenen. In de grote tuin, uiteraard. “Nu, achteraf, kan ik toegeven dat ik dat eigenlijk leuker vond.” Vandaag omschrijft ze haar kunstpraktijk dan ook niet toevallig als een vorm van “tuinieren”, als iets dat volop bloeit en daarom zorg en onderhoud nodig heeft.
Maar hoe tuinier je in je kunstwerken, in een drukke stad? “Door af en toe naar buiten te trekken. Ik maak er een gewoonte van om een aantal keer per jaar, meestal met wat bevriende kunstenaars, en plein air te werken. Dan ga ik op een stoeltje of in het gras zitten en teken ik wat ik voor me zie. Op een eerder expressionistische manier. Daarna geef ik die werken verder vorm in mijn atelier.”
Geen kunstenaar-kluizenaar
In 2021 kwam de kunstcarrière van Nel Maertens in een stroomversnelling toen het CC Strombeek een eerste solo-expo organiseerde. Sindsdien deed ze al projecten in grote musea zoals het KMSKA (een kunstperformance waarbij ze live tekende) en het MoMu (samen met 150 kinderen creëerde ze een ‘droomtuin’ op het dak), maakte ze in geheel eigen stijl kostuums voor dansvoorstellingen en ontwierp ze een reeks oorbellen en broches samen met Antwerpse juwelenlabel Woche. Het zijn het soort samenwerkingen die ze cruciaal acht in haar praktijk: “Wanneer iemand me vraagt om samen te werken, geraak ik zowat instant geïnspireerd. Dat stimuleert mijn creativiteit. Het romantische beeld van de kunstenaar als kluizenaar klopt niet echt voor mij. Ik moet dingen kunnen aftoetsen bij anderen. En het leert je om de controle los te laten, wat niet altijd makkelijk is. Nu, anderzijds kunnen de momenten waarop ik alleen aan het werk ben in mijn atelier ook heel ontspannend zijn. En vermoeiend tegelijk: op deze dertig vierkante meter is geen plaats voor compromis. Het is goed dat ik die momenten kan afwisselen.”
Allerminst fashion capital
“Het is een cliché, maar vanaf het moment dat ik kón tekenen, deed ik het bij de vleet”, vertelt Maertens wanneer we vragen naar waar het allemaal begonnen is. “Mijn zus en ik maakten als kind grote collages met al onze tekeningen, of we knutselden een familie van uitgeknipte tekeningen. We hadden veel fantasie en haalden daar echt plezier uit.”
Ook modebladen trokken als jong meisje haar aandacht: “Ik keek – en dat doe ik nog steeds – vaak naar beautyadvertenties in magazines: de manier waarop vrouwen daarin worden afgebeeld, heeft mij altijd op een zeer intuïtieve manier aangesproken. Hun blik, maar zeker ook hun kleren. Zele is allerminst een fashion capital, en was voor mij geen inspirerende plek op dat gebied. Vandaag doe ik dat minder, maar vroeger kleedde ik mij opvallender, en dat was in het dorp soms the talk of the town. Niet dat ik mij dat aantrok.”
‘Ik zal zelden of nooit een man schilderen, gewoon omdat mij dat totaal niet boeit’
Met een architect als grootvader, een schilder als grootmoeder en een violist als moeder zit creativiteit Maertens onmiskenbaar in het bloed. Haar vader werkt dan weer in landschapsbeheer. Zijn passie voor de natuur wakkerde ook de hare aan. “Hij heeft zo’n lentedagboek, waarin hij opgesomd heeft waaraan je kunt merken dat de lente eraan komt. Ook als het nog niet zo aanvoelt. De éérste hommel die je ziet, is bijvoorbeeld zo’n indicatie.”
De betere bloem
De vloer van haar atelier is bezaaid met werken die straks geëxposeerd zullen worden in haar solotentoonstelling In Bloom bij Rufus Gallery in Gent. We stappen voorbij een geschilderde margriet en een vuurvlinder op een houten paneel, en vervolgens omzichtig rond twee schilderijen van schoenen met bloemen in stof erop. Kijk, er wordt dan tóch geknipoogd naar haar vorige leven als modeontwerper. “Uiteraard zit dat nog in mij: geïnspireerd geraken door textiel.”
Zal ook te zien zijn in de expo: een herneming van haar efemere installatie Zaaien en Oogsten, waarvoor ze in situ met een klein trechtertje gevuld met tarwebloem en pigment kleurrijke bloementapijten bij mekaar improviseert. Het is haar manier van reflecteren over duurzaamheid en de kwetsbaarheid van fauna en flora in stedelijke omgevingen. “Ik maak die installatie elke keer op een nieuwe locatie, maar probeer telkens weer een connectie te maken met de lokale natuur. Er is zoveel waardevolle natuur waar mensen geen aandacht aan geven. Op wegbermen, bijvoorbeeld. Dat wil ik op deze manier wél doen. Ik ben begaan met de wereld, en een kunstenaar moet volgens mij ín die wereld staan. Maar als ik in mijn werk iets activistisch doe, dan zal dat wel altijd subtiel zijn.”
Maertens is een kunstenaar van het multidisciplinaire soort; niet vast te pinnen op één medium. Ze tekent én schildert. Ze doet dat abstract én figuratief. Met zowel duurzame als vergankelijke materialen. Dan weer in woord, dan weer in beeld. Al dan niet in de vorm van een collage. Al hangt haar oeuvre ondanks die meerstemmigheid toch ook samen door terugkerende motieven als kleuren en bloemen. Die laatste maken zo’n essentieel onderdeel uit van haar oeuvre, dat het wat doet denken aan dat van Georgia O’Keeffe, die ook steeds opnieuw bloemen schilderde. Maertens kent het werk van de Amerikaanse kunstschilder: “Er zit heel veel sensualiteit in. Ik daag me er als kunstenaar graag mee uit: hoever kan ik gaan in het tonen van bloemen? Wanneer worden ze decoratief? Een onzekerheid van mij is dat mensen mijn werk, net omdat het er zo positief en fleurig uitziet, gaan herleiden tot enkel dat. Ik voel dat ik daar op een dunne koord wandel, maar dat ik dat zelf ook wel ergens interessant vind. Ik die maar bloemen blijf schilderen: daar schuilt zo’n subtiel activisme in. Kunst die je blij maakt wordt volgens mij te snel als oppervlakkig gezien. Het klinkt cheesy, maar een mooie bloem langs de kant van de weg, dat is puur genot voor mij. Of de symboliek van de lente: het ontwaken van positiviteit na een lange grijze winter. Of die eerste keer weer buiten eten: da’s zo’n bepalend moment in het jaar!”
Samantha uit Sex and the City
En dan zijn er nog de mensen die ze afbeeldt; veelal individuen die ze persoonlijk kent. In haar zelf gebonden schetsschriften, waaruit fragmenten getoond zullen worden in Gent en die fungeren als een soort van dagboek, duiken haar eigen vrienden op. “Ik vind het leuk om een soort observator te zijn bij hen, zowel in beeld als in woord”, legt ze uit. Of ze dat zelf altijd appreciëren? “Soms” (lacht).
De schilderijen die voorlopig nog aan de muren van haar atelier hangen, beelden stuk voor stuk vrouwen af. “Ik zal zelden of nooit een man schilderen, gewoon omdat mij dat totaal niet boeit. (lacht) Ik heb altijd vrouwen geschilderd, vertrekkende vanuit mijn eigen gezicht en emotie.” Maar die figuren transformeren gaandeweg. Ze wijst naar een portret van een vrouw in een blazer met een blonde coupe en rode lippen. “Voor dit werk was de basis een zelfportret. Een zelfportret dat vervolgens veranderde in Marilyn Monroe, en uiteindelijk Samantha uit Sex and the City werd. Maar een zelfportret kan evengoed in mijn zus veranderen, en daarna in een historisch figuur. Dat zit dan in kleine dingen als een veranderende blik of kapsel.”
De representatie van de vrouw begint duidelijk een grotere rol te spelen in haar werk. “De laatste tijd ben ik steeds meer aan het lezen over feminisme, en luister ik naar allerlei podcasts over het thema. Natuurlijk heeft dat effect op mijn werk. Wat heel erg tot mij spreekt is het idee van wobbly – hobbelig – feminisme: een term die de Indiase regisseur Payal Kapadia gebruikt om te zeggen dat ze in haar films geen perfecte, maar zoekende, verwarde vrouwen wil portretteren. Dat houdt mij ook bezig: hoe beeld ik vrouwen af? Ik heb van iemand een doos vol vrouwenbladen uit de jaren vijftig gekregen: daarin gaat het vaak over hoe je je als vrouw mooi maakt voor een man. Dat geeft mij ook meer inzicht in hoe ik bijvoorbeeld naar mijn eigen oma’s kijk. Want zij hebben dat ooit op die manier gelezen. Ook het werk van popartkunstenaars als Tom Wesselmann of Allen Jones trekt me op die manier aan: ik herinterpreteer hun male gaze en stel er mij vragen bij.” En zo zijn niet alleen bloemen en bijen, maar ook de menselijke natuur een vruchtbare bodem voor het werk van een kunstenaar in bloei.
door Cara Brems, beeld Charlotte Van Noten. De foto’s werden gemaakt in Nel Maertens’ expo bij Rufus Gallery.
De expo ‘In Bloom’ van Nel Maertens loopt nog tot 23 november bij Rufus Gallery in Gent. Voor het Virginia Woolf & Bloomsbury Festival op 5, 6 en 7 december in De Studio in Antwerpen ontwierp ze samen met andere kunstenaars servies, tafellinnen en sjaals in gelimiteerde oplage die ook te koop zullen zijn. Meer info via rufus.gallery & destudio.com.
Nel Maertens
. Geboren in Zele in 1996.
. Woont en werkt in Antwerpen.
. Studeerde in 2019 af als master in de mode aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen.
. Is beeldend kunstenaar en maakt tekeningen, schilderijen en efemere installaties.
. Is ook actief als kostuum- en textielontwerper.
. Deed kunstprojecten in onder andere het KMSKA, het MoMu en het Rubenshuis.
. Lanceerde in 2024 samen met juwelenlabel Woche de collectie When Woche meets Nel, een reeks broches en oorbellen.
Meer lezen
