Is wellness het waard? Wij vroegen het aan een expert

We zijn meer dan ooit bezig met wellness om de stress van alledag te bestrijden. Maar heiligt het doel daarbij de steeds grovere middelen? Trends Style zocht het uit.

De eerste horrorfilm die haar inspiratie zocht én vond bij de gebruiken in wellnesscentra loopt binnenkort in de cinemazalen. De trailer van A cure for wellness is even veelbelovend als angstaanjagend: een vrouw, nauwelijks bij bewustzijn, klampt zich vast aan de rand van haar badkuip. Achter en op haar kruipen bloedzuigers. Luguber, denkt u vast, maar hoe ver zitten de praktijken die de film naar voren schuift – weliswaar uitvergroot – nog van de realiteit?

Er worden gretig ringen om tenen geschoven die ons eens slanker lichaam beloven en Gwyneth Paltrow verdedigt de heilzame werking van het bij wijlen stomen van haar vagina in elk interview. Pedicures waarbij kleine visjes de eelt van je voeten vreten zijn gegeerd en er bestaan verjongende behandelingen waarbij bloed uit je gezicht onttrokken wordt om het daarna opnieuw te injecteren.

In ons voortdurende streven naar een gezondere versie van onszelf zijn we, kortom, steeds vaker bereid om ingrijpende middelen in te schakelen.

Wellness is overal

Toch begon wellness ooit als een beloftevol – en minder ingewikkeld – streven. Het was een term die “een staat van compleet sociaal, fysiek en mentaal welzijn” omschreef. Een concept waarvan de fundamenten dus zeker verdedigbaar zijn, wenselijk zelfs in onze razendsnelle samenleving.

Maar sinds de term in 1959 voor het eerst opdook in de geschiedenisboeken, is-ie geëvolueerd tot iets veel complexer. Het wellness-label wordt op alles geplakt: van de groene sapjes die en masse verkocht worden tot dure massages en voedingssupplementen. Sommige producten (gluten en zuivel) worden van de ene dag op de andere gelijkgesteld aan het kwaad, terwijl anderen net verheven worden. De rode draad: wellness moet ons gezonder maken, of ons op zijn minst het gevóél geven dat we dat zijn.

Jachtige samenleving

Dat heel wat mensen aan het wellnessen zijn geslagen, blijkt ook uit de cijfers: in vijf jaar tijd kwam er een kwart aan wellnesscentra bij. Die plotse focus op welzijn is niet verrassend. Hoofdredacteur bij Bodytalk en arts Marleen Finoulst schrijft die evolutie toe aan onze gejaagde maatschappij. “Er is nu meer dan ooit nood aan ontspanning. Mensen hebben namelijk voortdurend het gevoel dat ze, wat hun gezondheid betreft, niet goed bezig zijn.”

Als je bekijkt wat er nodig is om een gezonde levensstijl te leiden, is dat ook niet zo vreemd. Je mag niet roken en maximum tien glazen alcohol per week drinken, je moet dagelijks vijf stukken groenten en fruit eten, voldoende slapen en als het even kan ook regelmatig aan sport doen.

“Voor heel wat mensen is dat onrealistisch, waardoor ze voortdurend met een schuldgevoel leven”, licht Finoulst toe. “Dat maakt hen gevoeliger voor de reclameboodschappen die de wellness-industrie de wereld in stuurt. Wellness kan je dan het gevoel geven dat je enigszins compenseert, dat je iets goeds doet voor je lichaam.”

Dat rendeert aardig: de wellness-industrie is ondertussen wereldwijd zo’n 3 biljoen euro waard. Daarin zitten toerisme, spa’s, verzorging, mode, eten, supplementen en fitnesscentra verrekend. Een machtige industrie die ons een gezondere manier van leven moet aanpraten, en ons terechtwijst wanneer we dat niet doen.

Wellness versus wetenschap

Daardoor geraken wellness en wetenschap maar moeilijk door één deur. Want wat professoren ook mogen beweren, heel wat mensen zijn rotsvast overtuigd dat wellness hen wel degelijk van bepaalde kwalen af kan helpen. “Nochtans zijn maar weinig van de wellnesspraktijken wetenschappelijk onderbouwd”, verklaart Finoulst.

“Doordat je ontspant is er wel een onrechtstreeks gezondheidseffect. Als je goed kan relaxen, vermindert het stresshormoon in je lichaam en dat is sowieso goed. Heel wat gezondheidsklachten zoals rugpijn zijn namelijk gerelateerd aan stress.” In dat opzicht kan een wellness-sessie wel degelijk helpen. “Maar hetzelfde effect krijg je door een wandeling in de natuur te maken. De voordelen zijn dus niet exclusief. Het is maar wanneer je je echt goed voelt in een bepaalde wellnessomgeving, dat die ook effectief zal helpen.”

Superfoods niet superieur

Maar waar sommige wellnesspraktijken wel degelijk hun nut hebben, zijn sommige gebruiken ook volledig zinloos. Zo heeft de Instagramcultuur zogenaamde superfoods maar wat graag in haar armen gesloten. Een foto van een avocado of yoghurt met granola en gojibessen zal er veel beter scoren dan wanneer iemand het bewijs levert pakweg een tros druiven te eten.

? My avocado toast don’t want none unless you’ve got HASS hon ? • Comin’ at ya with this little post-workout afternoon delight snack! ? All you need is a slice of @udisglutenfree chia millet bread, half of an avocado ?, and some red pepper flakes, and you’re good to go! ??

Een foto die is geplaatst door Ava (@glutenfreebyava) op 1 Feb 2017 om 12:55 PST

Superfoods zijn namelijk hip en dat is voornamelijk door het toedoen van heel wat marketeers. “Het is vooral een commerciële hype. Hoewel het in sé wel om gezonde producten gaat, leveren ze niet meer gezondheidsvoordelen op dan wie appelen, peren, prei of sla eet”, verduidelijkt Finoulst. “Alleen gebruiken marketeers de term maar wat graag om een duurder prijskaartje aan hun waren vast te hangen.”

Lichaam ontgiften

En ook sapkuren die beloven je lichaam te ontgiften blijven verkopen. Het nut ervan werd nochtans door heel wat onderzoekers platgewalst, en ook Finoulst is niet overtuigd. “Je kán je lichaam helemaal niet detoxen. Wie een week lang enkel groentensappen drinkt, krijgt op dat moment natuurlijk geen ongezonde producten zoals snoep en alcohol binnen. Het feit dat je die producten schrapt uit je dieet en wel wat vitaminen consumeert is dus enigszins gezond, maar van echt ontgiften kan je hoe dan ook niet spreken. Die functie is voorbehouden aan onze lever en nieren, en kan dus niet van buitenaf beïnvloed worden.”

Heel wat producenten van wellnessproducten weten bovendien maar al te goed dat mensen grove middelen willen inschakelen om zich gezonder te voelen, en spelen daar wat graag op in. “Er bestaan bijvoorbeeld detoxcapsules die, wanneer je ze in je maag krijgt, het volume van de stoelgang doen toenemen. Daardoor denken mensen al gauw dat ze een enorme hoeveelheid aan gifstoffen uit hun lichaam verwijderen, terwijl dat eigenlijk helemaal niet zo is.”

Gevaarlijke wellnesstrends

Het uitproberen van een nieuwe wellnesstrend is bovendien ook niet zo ongevaarlijk als het soms kan lijken. Finoulst: “Zeker met alles wat je inneemt is het opletten geblazen. Als je supplementen gebruikt, signaleer dat dan zeker bij je huisarts. Als je daarnaast ook andere medicatie neemt, tegen kanker bijvoorbeeld, is dat nóg belangrijker. Sommige supplementen interfereren namelijk de werking van medicatie, waardoor die dus niet volledig haar werk kan doen.”

Hoe clichématig het advies ook mag klinken: blijf ook wanneer je je lichaam in een zuurstofarme saunakabine hebt gewrongen je gezond verstand gebruiken. Wellness mag dan niet altijd de gezondheidseffecten veroorzaken die worden aangeprezen, mits je alles grondig overdenkt, kan het ook geen kwaad. Het is belangrijk om wellness te zien voor wat het is: een potentieel rustpunt in een drukke samenleving, geen wondermiddel tegen hardnekkige kwalen en geen compensatiemiddel voor een ongezonde levensstijl. Belangrijk om te onthouden wanneer u de volgende keer twijfelt om detoxpads voor uw voetzolen in de winkelkar te laden.