In Gent stond het voormalige Wintercircus al een tijdje te verkommeren. Daar komt nu verandering in dankzij stadsontwikkelaar Sogent en architectenbureaus BARO en SUMProject. “We willen er geen gladde doos van maken, we hebben de patine gefixeerd.”
Het begon met een brand van een katoenfabriek in 1890 en paarden. Geert Willemyns, partner en projectarchitect bij BARO vertelt: “De ruitersclub van Gent zocht op dat moment een locatie voor haar paarden en shows. Ze zagen het potentieel van die grote open plek, vlak aan het voormalige zuidstation en de variétébuurt daarrond… zij legden de eerste steen voor het Wintercircus. Later, tot vlak voor de Tweede Wereldoorlog, kwam het pand in onbruik wegens de verminderde interesse in variété en circus.” De kleine maar ambitieuze garagist Mahy kocht het circus en verbouwde het pand grondig. Hij installeerde er in de eerste plaats heel wat hellingen om zijn auto’s boven te krijgen. Tot hij in 1978 een dispuut kreeg met de directie van Fiat. Vanaf toen gebruikte hij het gebouw voor zijn hobby, het verzamelen van oldtimers.” Tot hij tegen het einde van de 20ste eeuw het magische gebouw aan de stad Gent verkocht.
Wie zijn knaldrang tijdens de Gentse Feesten een cultureler tikje wil geven, kan al eens doorheen het circus lopen
Hightech en muziek
De stad wil het gebouw nu weer aan de Gentenaars geven. Willemyns: “Deze prachtige plek, verscholen tussen drie straten, wordt een semi-publiek gebouw, een soort overdekt stedelijk plein met drie ingangen. Naast de bestaande ingangen in de Sint-Pietersnieuwstraat en de Lammerstraat, komt er een ingang via het nieuwe plein aan bibliotheek De Krook, het Miriam Makebaplein. Op die manier zal er een dynamiek op gang komen van mensen die richting centrum trekken en omgekeerd.”
Rond het nieuwe overdekte plein worden activiteiten georganiseerd. “De invulling ervan moet nog gespecificeerd worden in een derde fase. Sowieso komt er een restaurant, een café en een terrasbar op het groendak.” Sogent wil er ook de Gentse hightechbedrijven een uithangbord geven. Vandaag bevinden die bedrijven zich eerder buiten het centrum. Met een coworkingplek in het Wintercircus rond digitale technologie komt daar verandering in. Bedrijven kunnen er een ruimte huren, maar er is veel meer. Er komen ook een auditorium, vergaderzalen en community spaces. “De openheid naar de stad is een centraal gegeven, de onthaalfunctie, netwerken, …” En dan heeft Willemyns het nog niet over de muziek gehad. “Onder de middenpiste ontwerpen we een evenementenzaal voor 500 personen, die zal worden uitgebaat door een van de muziekinstellingen van Gent.”
Vloerverwarming
De concertzaal is een verhaal apart. “Het is een extra ruimte die volledig aansluit op het bestaande complex.” BARO deed samen met het architectenbureau Robbrecht & Daem de renovatie van de Boekentoren in Gent. “Daar hebben we ook een extra kelderverdieping uitgegraven – een complementaire plek die een directe link heeft met de rest van het gebouw, met een belangrijke bijkomende functie. In het Wintercircus realiseren we een rockzaal, maar er kunnen natuurlijk heel verschillende evenementen plaatsvinden.”
Duurzaamheid is een rode draad in de plannen. “Het feit dat we een gebouw een nieuwe bestemming geven, is natuurlijk al heel duurzaam. Pakweg 14.000 vierkante meter die geherwaardeerd en hergebruikt wordt. Waar we kunnen, behouden we de structuur ook zo veel als mogelijk.” Voor de verwarming leggen we een BEO-veld aan (boorgaten energieopslag) van liefst 37 boorgaten van 150 meter diep. Daarmee wordt de vloerverwarming gevoed in het stedelijk binnenplein en de concertzaal. Willemyns: “We verwarmen tot zo’n 18 graden. Zo blijft het er in de winter aangenaam en creëren we een soort tussenklimaat naar de aangrenzende ruimtes. Zo kunnen die op hun beurt energie-efficiënt verwarmen.”
Ramen uit de haak
Voor de goede orde vertelt Willemyns hoe ze het project wonnen. “Er was een eerste wedstrijd voor de renovatie waar we niet aan hebben meegedaan. Het Rotterdamse architectenbureau Atelier Kempe Thill won die wedstrijd, maar er liep er iets mis en er werd een nieuwe wedstrijd uitgeschreven.” Die werd gewonnen door de architectenbureaus BARO architectuur en SUMProject, samen met VK Engineering voor stabiliteit en technieken. “De Rotterdammers stonden dus in voor de conceptuele lijnen, maar wij kregen van Sogent voldoende vrijheid om het project ontwerpmatig bij te sturen en te optimaliseren.”
De renovatie is geen gemakkelijke opdracht. De basis van het Wintercircus is eigenlijk een complexe cilinder die uitgeeft op drie verschillende straatniveaus. “Daarnaast zijn er heel veel tussennivaus omdat het complex gegroeid is gedurende meer dan een eeuw. Hoe wij daarmee omgaan? We proberen in eerste instantie het gebouw grondig te leren kennen, een zogenaamde lezing van het gebouw. Wat zijn de kenmerken? Welke zijn interessante architectuurelementen? Welke delen hebben een verhaalwaarde? En dan gaat het onder andere over de oude paardenstallen met de metalen kolommen en de bakstenen gewelven. We renoveren die zo dat de sfeer, de geschiedenis van bijna 140 jaar, wordt hersteld.”
“Er zijn veel historische bouwlagen op elkaar gestapeld uit verschillende periodes. En wij hebben daar nog een extra laag aan toegevoegd – waar het nodig en gepast was”, preciseert Willemyns. “Mahy had naast de grote ingrepen zoals de hellingen ook kleinere decoratieve elementen toegevoegd. De rode garagevloer van de middenpiste bijvoorbeeld had hij doorgetrokken naar de trappen en de plinten.” Waar mogelijk bleven de bestaande structuren behouden en werden die aangepast in functie van brandstabiliteit, draagkracht en akoestiek. Het stalen binnenschrijnwerk dat nog in voldoende goede staat was, werd ook behouden en herbeglaasd. “Dat daardoor enkele binnenramen niet volledig in de haak staan, namen we erbij. We wilden er geen dode doos van maken door alles kapot te renoveren.”
Ruïnegevoel
Ook de voormalige smeerputten van de garage Mahy werden gereconstrueerd en in ere hersteld. Ghislain Mahy had landingsplaten op de kop getikt van het tijdelijke vliegveld uit de Tweede Wereldoorlog in Sint-Denijs-Westrem. Met die platen maakte hij zijn smeerputten. “Die platen hebben we hergebruikt voor het toekomstige café. De smeerputten met de kenmerkende gele faience werden opnieuw geëvoceerd. De lichtontwerper Jan Dekeyser van No4mad maakt de sfeer compleet met opgehangen looplampen.”
“Ook de pleister die hier en daar van de muren komt, proberen we te behouden door die te fixeren. Zo kan je het ruïneuze karakter van de middenpiste voelen… Anders wordt het een toch maar een gladde doos. De metalen koepelstructuur werd behouden en verstevigd in functie van het zwaardere dakpakket.”
Na vijf jaren werf opent het Wintercircus in 2023, maarmidden juni opende al de gratis expo Wat een Cirk!, die de rijke geschiedenis van het gebouw in de spotlights zet. Dus als u tijdens de Gentse Feesten een iets cultureler tikje wil geven aan uw knaldrang, loop er even langs – aan De Krook, vlakbij het kunstencentrum viernulvier, dat u wellicht nog altijd beter kent als de Vooruit.
www.baro-architectuur.be
www.sum.be
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier