Powered by PwC
Vorige zomer werd de Europese AI Act gelanceerd, een broodnodige wetgeving rond de ontwikkeling én het gebruik van artificiële intelligentie. Na een stapsgewijze implementatie zullen alle regels vanaf de zomer van 2026 van toepassing zijn. De impact op de bedrijfswereld is niet min, maar toch ziet Wim Rymen, Partner bij PwC België, eerder kansen dan hindernissen. Volgens hem kunnen ondernemingen zelfs een competitief voordeel puren uit deze wetgeving. “In de digitale economie is vertrouwen de sleutel.”
Binnen PwC België stuurt Wim Rymen het team aan dat bedrijven ondersteunt in alles wat te maken heeft met ‘trust in AI’ en het verbaast niet dat hij ook de uitrol van de nieuwe AI-wetgeving op de voet volgt. “De AI Act stemt me tevreden en voorzichtig optimistisch”, deelt hij zijn – overwegend positieve – evaluatie van het Europese kader. “De wetgever heeft een juiste balans gevonden tussen het beheersen van de risico’s en het faciliteren van innovatie gericht op AI-toepassingen die de samenleving en de bedrijfswereld op een veilige, eerlijke manier dienen.”
Een gedegen vangrail
Die juiste balans vloeit volgens Wim Rymen voort uit een doordachte insteek die beantwoordt aan de complexe realiteit van het veelzijdige AI-landschap. “Er is geen sprake van een one size fits all-benadering. Door met meerdere risiconiveaus te werken, erkent de wetgeving dat er aanzienlijke verschillen bestaan tussen AI-systemen. De strengste vereisten richten zich op de toepassingen die de grootste risico’s inhouden voor de maatschappij, zoals bijvoorbeeld het screenen van cv’s van sollicitanten via een tool van een derde partij. Dat is een adequate, proportionele aanpak.”
Wel zijn er nog een aantal vraagtekens. “De reële waarde van wetgeving blijkt uit de implementatie ervan en op sommige vlakken is er nood aan meer duidelijkheid. Zo mag er geen twijfel bestaan over de risicocategorieën, over hoe die tot uiting komen in de praktijk en over de concrete betekenis van een eis als ‘voldoende transparantie’.”
Een andere bedenking heeft te maken met start- en scale-ups, die vaak als wegbereider van vernieuwing fungeren. “Het is belangrijk dat de bureaucratische verwachtingen deze spelers niet overweldigen en hun innovativiteit verstikken. De toepassing van de wetgeving vraagt kortom een focus op resultaten en niet op checklists, en bovendien een zekere flexibiliteit – niet in het minst omdat de technologie zelf constant evolueert. Als we dat evenwicht kunnen vinden, wordt de AI Act een gedegen vangrail, en geen last maar net een katalysator voor groei.”
Wie vroeg met AI-compliance aan de slag gaat, zal beter uitgerust zijn om te concurreren in een markt waar betrouwbaarheid een onderscheidende factor is
Inventarisatie en risicobeoordeling
Deze regels zijn er immers niet enkel voor wie AI-toepassingen ontwikkelt, maar ook voor bedrijven die in meer of mindere mate aan de slag gaan met zulke tools – en dat is anno 2025 zowat élk bedrijf. Wat wordt nu exact van hen verwacht? “Ten eerste moeten ondernemingen die actief zijn in Europa hun AI-gebruik grondig inventariseren. Velen beseffen niet in hoeverre de technologie al ingebed is binnen hun organisatie, maar het is cruciaal om dat goed in kaart te brengen. Uit de ‘Bridging the AI Gap’-studie van PwC België blijkt bijvoorbeeld dat momenteel slechts 17% van de bedienden kan rekenen op duidelijke richtlijnen over AI op het werk. 35% geeft aan dat AI enkel gebruikt wordt op individueel initiatief waardoor de werkgever geen idee heeft welke tools er gebruikt worden. Die inventarisatie is dus wel belangrijk. Ten tweede moet je begrijpen welke rol je precies inneemt in het AI-landschap en welke risiconiveaus en verantwoordelijkheden daarmee gepaard gaan.”
Wim Rymen geeft bedrijven nog wat extra goede raad mee. “Loop vooruit op de naleving en de toepassing van de wetgeving. Het implementatiepad geeft je nog wel wat tijd, dus gebruik die dan ook.” Tijdig werk maken van de AI-inventarisatie blijkt daarin lang niet de enige stap. Zo is het ook aangewezen om na te gaan hoe partners en klanten omgaan met de regelgeving en goed na te denken over codewoorden als gegevensbescherming – “waarbij je het warm water niet opnieuw hoeft uit te vinden en gerust kan verder bouwen op bestaande controlemechanismen” – en AI-geletterdheid. “Dat is een essentieel facet van de AI Act. Investeer in trainingen op maat en zorg ervoor dat je mensen zowel de toegevoegde waarde als de risico’s van AI kennen. Momenteel krijgt slechts 19% van de bedienden AI-training op het werk, terwijl 26% van de bedienden kennis van het internet haalt. Wie wil dat de medewerkers van het bedrijf op een juiste manier met de correcte tools omspringen, moet ook voorzien in gedegen opleidingen.”
Een proactieve aanpak legt een organisatie alleszins geen windeieren. “Wie hier vroeg mee aan de slag gaat, zal beter uitgerust zijn om te concurreren in een markt waar betrouwbaarheid een onderscheidende factor is”, is Rymen stellig.
Van boetes naar gemiste kansen
Proactiviteit helpt tegelijk om nooit tegen de sancties aan te lopen die nu eenmaal aan deze wetgeving verbonden zijn. “Al liggen de echte kosten van non-compliance elders. Nog groter dan de impact van een boete is immers die van een beschadigde reputatie, een vertraagde innovatie of een verminderde markttoegang. De schade die je aanricht door onveilige of onethische AI-systemen te ontwikkelen of te gebruiken, kan veel grotere proporties aannemen en langer aanhouden dan eender welke financiële straf.”
Hoe dan ook focussen ze bij PwC liefst op de andere kant van de medaille: die van AI-compliance als opportuniteit, en niet als defensieve strategie. “Wie een bewustzijn rond de gevaren van AI en het belang van een ethische omgang inbouwt in z’n organisatie, creëert de juiste basis voor schaalbare, duurzame en betrouwbare innovaties.”
Wetende dat ethiek, verantwoordelijkheid en transparantie zo belangrijk zijn in dit verhaal en zelfs kunnen uitgroeien tot een concurrentieel voordeel, bij uitstek in Europa, doet Rymen er nog een schepje bovenop. “De beste bedrijven leggen de lat hóger dan de vereisten uit de AI Act. Zij bouwen robuuste governancestructuren uit rond AI, laten onafhankelijke audits uitvoeren en gaan na welke andere normenkaders, zoals ISO 42001, hun onderscheidend vermogen extra kracht kunnen bijzetten. Slim, want in de digitale economie is vertrouwen de sleutel.”
De beste bedrijven leggen de lat hóger dan de vereisten uit de AI Act
Continue monitoring
Of een bedrijf nu louter streeft naar het naleven van de AI Act of effectief een versnelling hoger wil schakelen, feit is dat elke vorm van compliance vrij uitdagend is. “Zo is het in grote organisaties absoluut geen sinecure om een nauwkeurig inventaris van het AI-gebruik op te stellen. Zeker wanneer de werknemers veel eigenaarschap krijgen en de invulling van hun takenpakket grotendeels zelf mogen vormgeven, of wanneer de – Amerikaanse – technologie-aanbieders weinig transparant communiceren over hun oplossingen.” Daardoor kunnen grijze zones ontstaan. “Toch heb je een duidelijk en volledig overzicht nodig met het oog op correcte risicoanalyses. Maar ook die zijn complex en vragen inzicht in zowel de technische als juridische aspecten.”
Welke tip kan Wim Rymen in deze meegeven, naast het advies om tijdig en proactief aan de slag te gaan? “Weet dat dit geen eenmalige oefening is. Een continue monitoring helpt je om de documentatietaken behapbaar te houden. En om steeds over actuele risicoanalyses te beschikken en zo te allen tijde te kunnen beantwoorden aan de hoogste ethische vereisten.”
Gelukkig houdt ook de AI Act zelf rekening met het feit dat het AI-landschap razendsnel evolueert. “Er zijn een aantal mechanismen ingebouwd die flexibiliteit bieden en het mogelijk maken om bepaalde technische details na verloop van tijd bij te sturen, zonder het volledige wetgevende proces opnieuw te moeten doorlopen.” Maar ook bedrijven moeten dus blijk geven van agility, om zo te kunnen voortborduren op de sterke fundamenten die ze nu leggen qua AI-governance en trust. “Organisaties die de vinger continu aan de pols houden en op een ambitieuze maar pragmatische manier mee evolueren met de technologische en regulerende ontwikkelingen, zullen de voorsprong die ze vandaag opbouwen altijd kunnen handhaven.”
Dit artikel kadert in een samenwerking met PwC rond de opportuniteiten van AI. Andere inzichten.vind je op ons platform AInnovators.
