België staat voor de grootste sanering in meer dan een generatie. De taak is gigantisch. Een paar tips voor de onderhandelaars.
Vermijd symbooldossiers. In de aanloop naar de begrotingsbesprekingen worden voortdurend ballonnetjes opgelaten over waar we het geld moeten vinden. Neem de miljonairstaks. Een belasting van 3.000 euro voor alle 100.000 miljonairs zou jaarlijks zowat 300 miljoen euro opleveren. Het begrotingstekort loopt dit jaar allicht op tot 37,3 miljard euro. We hebben dus een week verloren met debatten over het cijfer achter de komma.
Ga voor taboes. Een sanering die echt veel geld oplevert, is er dan ook een die iedereen treft. Durf taboes aan te pakken: het schrappen van alle uitzonderingen in de btw kan volgens de Europese Commissie tot 8 miljard euro opleveren. Denk ook aan de indexering van het kadastraal inkomen, belasting van de reële huurinkomsten, een hoger remgeld, een of meer vakantiedagen schrappen… Hoe meer mensen getroffen worden en hoe luider het protest, hoe effectiever de hervorming zal zijn.
Kijk naar de regio’s. Door de jongste staatshervorming valt voor de regio’s het geld als manna uit de hemel. Van wat overblijft, moeten kerntaken als binnenlandse zaken, buitenlandse zaken, justitie en defensie worden gefinancierd. Het gevolg? De regio’s zwemmen in het geld, terwijl de federale staat is uitgekleed. In de gewesten krijgen mensen subsidies voor opera, koelkasten of eender welk hobbyproject. Federaal puilen de gevangenissen uit en moeten we krabben om defensie gefinancierd te krijgen. Haal het geld waar het zit: bij de regio’s.
Hoe meer mensen getroffen worden en hoe luider het protest, hoe effectiever de hervorming zal zijn.
Ga uit van first principles. De begroting kleurt donkerrood door een jarenlange ontsporing van de uitgaven. Het is een illusie dat het tekort opgelost kan worden door een eenmalige verhoging van de inkomsten. We hebben vooral een koerswijziging nodig, die het begrotingsbeleid zelf op een gezonder spoor zet. Een goed principe is dat het verschil tussen werken en niet-werken stelselmatig groter moet worden. Op de korte termijn betekent dat lagere uitkeringen en een hoger nettoloon voor wie werkt. Een ander principe is mensen meer verantwoordelijk te maken voor hun pensioen. Denk aan het niet volledig indexeren van de pensioenen. Met wat zo wordt uitgespaard, kun je aan de volgende generatie werknemers de mogelijkheid bieden om een groter stuk van hun loon belastingvrij te beleggen voor hun pensioen later. Het vooruitzicht van een zelf bijeengespaard pensioen en een minder aantrekkelijk wettelijk pensioen zal langer werken en een grotere eigen verantwoordelijkheid aanmoedigen. Landen als Zweden, Nederland of de Verenigde Staten doen het ons al voor.
Denk aan de taart. We bevinden ons in turbulente economische omstandigheden. De industrie krijgt zware klappen, de energieprijzen zijn veel te hoog en de vrijhandel staat onder druk. Alle pijlers die onze welvaart ondersteunen, staan onder druk. Zomaar belastingen verhogen is een slecht idee. De beste manier om meer belastingen op te halen, is zorgen dat de economische taart meer groeit. Met een groeiende taart kunnen de belastingtarieven dalen en de overheidsinkomsten toch stijgen. Met een krimpende taart moeten de tarieven telkens weer hoger. De taart groeit door minder regels, meer ondernemerschap, een efficiënte overheid en meer werken.
Hou moed. Het tekort laten oplopen tot onhoudbare niveaus was makkelijk. Het land klaarmaken voor de toekomst is een zware maar nobele taak. Het kan deze generatie politici een prominente plaats in de geschiedenisboeken opleveren. Maar het zal vandaag door niemand in dank worden afgenomen. Verwacht straatprotest, acties, boze opiniestukken en vlammende commentaren – dat is onvermijdelijk. Laat jezelf zoals Odysseus vastbinden aan de mast om te weerstaan aan de zang van de protestsirenes. Want er is de keuze: tijdelijk protest of het IMF over de vloer. Hou moed, de volgende generaties zullen jullie dankbaar zijn.