Als het vertrouwen in de dollar verder erodeert, kunnen de gevolgen gigantisch zijn.
De klap kwam hard aan op Wall Street en in het Witte Huis: op 16 mei nam Moody’s als laatste ratingagentschap het Amerikaanse schuldpapier de felbegeerde AAA-status af. De reden? Een torenhoge staatsschuld van 36.000 miljard dollar, stijgende rentelasten en politiek onvermogen om de tekorten aan te pakken. Is dit het begin van het einde voor de dollar als reservemunt? En staat er een andere munt klaar om die rol over te nemen?
De status van reservemunt is een economische superkracht. Hij geeft de Verenigde Staten nooit geziene voordelen. Ten eerste: lage financieringskosten, want er is een gigantische wereldwijde vraag naar dollars, Amerikaans schuldpapier én aandelen. Ten tweede: invloed op de wereldhandel – zowat alle olie en grondstoffen worden geprijsd en verhandeld in dollar. Tot slot: geopolitieke macht. Maar de status van de dollar hangt af van het vertrouwen in de economische en militaire dominantie van de Verenigde Staten én van hun politieke stabiliteit. Uitgerekend dat staat onder druk.
De geschiedenis leert dat reservemunten tijdelijk zijn. De Nederlandse florijn domineerde in de zeventiende eeuw, toen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden de wereldhandel beheerste met de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Maar de Nederlandse macht brokkelde af door oorlogen en de concurrentie van Engeland. Daardoor verloor de florijn zijn status. Het Britse pond was de wereldwijde reservemunt in de hoogdagen van het Britse Rijk. Na de Eerste Wereldoorlog en de razendsnelle opkomst van de Verenigde Staten nam de dollar de fakkel over. Munten volgen macht, maar macht is vergankelijk.
Vandaag zien we de eerste serieuze barsten in de reservestatus van de Amerikaanse dollar. Volgens Moody’s zal de Amerikaanse staatsschuld tegen 2035 klimmen naar 134 procent van het bbp. Bovendien zijn de Amerikaanse rentelasten al groter dan het defensiebudget. En dan is er het beleid van president Donald Trump. Protectionisme, aanvallen op internationale instellingen, hoge importtarieven en dreigende handelsconflicten tasten de status van de Verenigde Staten, en dus ook de dollar, aan. Ook de politieke polarisatie is er structureel en wekt weinig vertrouwen.
Als het vertrouwen in de dollar verder erodeert, kunnen de gevolgen gigantisch zijn. Denk je een wereld zonder dollar als reservemunt in. De wisselkoersrisico’s en de transactiekosten stijgen, waardoor de wereldhandel duurder en chaotischer wordt. Regionale munten zoals de euro kunnen een grotere rol spelen, maar zonder standaard wordt de handel lokaal en gefragmenteerd. Financiële markten verliezen hun anker en worden volatieler. De wereldhandel zal haperen en de geopolitieke orde zal verschuiven, met een verzwakte Verenigde Staten en een assertiever China.
Ook voor de Verenigde Staten zelf zou het verlies aan reservestatus grote gevolgen hebben. Het land zou een veel hogere rente op zijn schulden moeten betalen, met als gevolg een schuldencrisis en een zware recessie. Geopolitiek zullen de Verenigde Staten veel invloed verliezen.
Toch blijft de dollar voorlopig dominant, vooral bij gebrek aan geloofwaardig alternatief. De euro kampt met de fragmentatie van de Europese Unie, een krimpende bevolking en veel te zwakke groei. De yuan kijkt aan tegen Chinese kapitaalcontroles en een gebrek aan vertrouwen in het Chinese beleid. Bovendien mist de yuan de liquiditeit en de wereldwijde acceptatie van de dollar. Voorlopig is de dollar nog niet onttroond. De Verenigde Staten zijn nog altijd een gigantische economie en beschikken over een indrukwekkend militair apparaat, dominante technologiebedrijven, een onafhankelijke centrale bank en de diepste financiële markten ter wereld. Geen enkele andere regio kan dat palmares voorleggen. Maar niets is eeuwig.