‘Wordt dat ons lot? Langs de zijlijn toekijken?’

“Ik denk dat elke bedrijfsleider een visie op technologie moet ontwikkelen. In welke sector uw bedrijf ook actief is, technologie zal uw wereld aardig door elkaar klutsen”, zegt Marc Buelens.

Een leider heeft visie. Een manager heeft een plan. Je kunt uiteraard een visie én een plan hebben. Veel bedrijfsleiders zijn leider én manager. Een plan opstellen valt best mee. Er is soms zelfs software ter beschikking, en meer nog: je kunt je team een plan laten opstellen en dat nog wat bijsturen. Bijzonder moeilijk is dat niet.

Visie ontwikkelen is een paar andere mouwen. Het lijkt vaak aanleg, de vrucht van een mysterieuze inspiratie. Visie moet gevoed worden. We weten min of meer waardoor. Door te reizen en open te staan voor andere culturen. Door romans te lezen, misschien het liefst zelfs historische romans. Door naar films te kijken. Door kennis te nemen van een vakgebied dat helemaal het uwe niet is, en dan kruisverbindingen te leggen. Een nieuwsgierige, open geest helpt. De houding van ‘wat als…’ blijkt zeer vruchtbaar.

De eerste grote moeilijkheid bij visieontwikkeling is: waarover moet ik een visie ontwikkelen? Als je een museum leidt, heb je het best een boeiende visie op kunst, en vandaag ook nog eens op woke. Als je een supermarkt leidt, heb je het best een relevante visie op retail. En we kunnen vooral hopen dat de politici die zullen opkomen bij de verkiezingen een boeiende visie hebben op onze samenleving.

Ik denk dat elke bedrijfsleider een visie op technologie moet ontwikkelen. In welke sector uw bedrijf ook actief is, technologie zal uw wereld aardig door elkaar klutsen. Hoe verwerf je een frisse visie op die uitdaging? Je kunt lezingen bijwonen, YouTube-filmpjes bekijken en de betere roman lezen. Daar is een merkwaardige ster aan het firmament verschenen. Benjamin Labatut heeft twee merkwaardige boeken geschreven die je door zijn unieke genre wel even aan het denken zetten.

Labatut is een Chileen die lange tijd in Nederland heeft gewoond en zowel in het Spaans als in het Engels schrijft. Hij schrijft non-fictieromans, een nieuw genre. Hij laat de lezer kennismaken met de grootste genieën uit de wetenschap en de technologie. Zijn helden zijn mensen van vlees en bloed, die vaak onnoemelijk veel lijden, getormenteerd zijn door hun briljante geest en ontsnappen aan de gewone wetten van het menselijke leven. Labatut beschrijft met een zeker genoegen welke prijs ze daarvoor betalen, maar met veel minder genoegen welke vreselijke prijs de mensheid daarvoor betaalt. Van gifgas tot de waterstofbom.

In zijn laatste boek, Maniac, cirkelt zijn verhaal rond John Von Neumann, volgens Financial Times de man van de voorbije eeuw. In zowat elke grote intellectuele en technologische doorbraak had Von Neumann meer dan één vinger in de pap: de atoom- en de waterstofbom, de speltheorie, kwantumfysica, de computer, maar vooral: artificiële intelligentie (AI). Wij, mensen, zijn emotioneel én rationeel, met alle gevolgen van dien. Bovendien zijn we vreselijk beperkt in onze rationaliteit. Von Neumann was geniaal verstandig en zette zijn emoties tussen haakjes. Hij werd als mens vaak verafschuwd, maar als superieure geest haast zonder uitzondering blindelings gevolgd. Een voorsmaakje van wat ons te wachten staat bij AI? Komt er ook een moment waarop we AI blindelings zullen volgen? Die vraag beantwoordt Labatut alleen onrechtstreeks. Hij vertelt hoe de allerbeste Go-speler ter wereld werd vernederd door AlphaGo, en hoe de menselijke spelers sindsdien geen kant meer op kunnen, gedoemd om toe te kijken hoe AlphaGo al honderd keer is verbeterd. Wordt dat ons lot? Langs de zijlijn toekijken?

Hoe kunnen we vermijden dat we als mensheid gewoon zullen toekijken? Labatut is een romanschrijver. Het is een van de belangrijkste vragen die we kunnen stellen aan… ChatGPT. In ieder geval moeten we, zoals bij de klimaatopwarming, dringend supranationale samenwerking ontwikkelen, krachtige netwerken tussen de fijnste geesten. We wachten het best niet tot technologie ons zodanig voorbij is ontwikkeld, dat we alle vragen moeten stellen aan kunstmatige neurale netwerken.

De auteur is professor-emeritus aan de Vlerick Business School. Volg mij op www.marcbuelens.com