Migratie kan maatschappijen sterker, dynamischer, welvarender en innovatiever maken. Met de nadruk op “kan”, schrijft econoom Peter De Keyzer.
“Wir schaffen das”, sprak Angela Merkel tien jaar geleden, toen Duitsland massaal Syrische vluchtelingen verwelkomde. Het was de illustratie van zowel de empathie als het morele leiderschap van de Europese Unie. De maatschappelijke polarisatie van vandaag geeft die woorden een bittere nasmaak. Het illustreert dat er geen strategie voor migratie is in Europa. (Lees ook een ruimere analyse: heeft Duitsland het geschafft?)
Voor België is dat niets nieuws. In 2000 had 18 procent van alle inwoners van België een migratieachtergrond. Vandaag is dat 35 procent. Was dat onderdeel van een strategie? Helaas, het is ons gewoon overkomen. De gevolgen zijn er dan ook naar: migratie is vandaag in België niet “wat onze pensioenen betaalbaar zal houden”. Niet-EU-migranten zijn minder aan de slag dan Belgen – die groep kost meer dan ze oplevert. Een grote groep werkloze migranten dreigt zo permanent in de achterstelling te belanden. Bovendien neemt de maatschappelijke polarisering rond migratie toe.
Toch kan migratie ook een heel positief verhaal zijn. Het kan een kans zijn om onze vergrijzing te counteren, knelpuntberoepen te vullen, onze cultuur te verrijken en te zorgen voor een dynamische economie. Kijk naar Canada of Australië, waar selectieve migratie al lang zorgt voor welvaart, groei en maatschappelijk draagvlak.
“Hou migratiebeleid weg van mensen met een groot hart maar zonder verstand. Maar hou het eveneens weg van mensen met veel verstand zonder hart.” De Britse ontwikkelingseconoom Paul Collier vatte het probleem perfect samen. Ons migratiebeleid was decennialang vooral gestoeld op empathie. Een groot hart voor de situatie van de individuele migrant, maar veel te weinig gebaseerd op cijfers en verstand en op de impact op de samenleving, economie en begroting.
Drie elementen voor een migratiebeleid
Een strategie voor migratie vereist een selectieve migratie, een snelle arbeidsmarktintegratie en een positieve publieke perceptie. Mislukt één van die elementen, dan kan migratie nooit succesvol zijn.
Het eerste element is selectieve migratie. Met andere woorden: een hoge muur met een grote deur. Vandaag is er geen selectie en al helemaal geen integratieplan. Elk jaar worden duizenden illegale migranten uitgewezen. Wie werkelijk het land verlaat, is op één hand te tellen. Beeld je even in wat er zou gebeuren als van alle verkeersboetes minder dan 10 procent zou worden geïnd. Wat zou de politieke reactie dan zijn? Zeker wie al positief staat tegenover meer diversiteit, moet beseffen dat een laks beleid alle draagvlak voor migratie ondergraaft. Een echte strategie bepaalt wie komt, wie werkt en wie blijft. En dwingt dat ook af.
Het tweede element is snelle arbeidsmarktintegratie. In België werkt amper de helft van de niet-EU-migranten. In Canada is dat driekwart. Snelle arbeidsmarktintegratie vereist harde keuzes: we moeten selectiever zijn en meer migranten selecteren die direct bijdragen. Hoogopgeleiden, ondernemers of vakmensen voor knelpuntberoepen. Tegelijk moet ook de sociale zekerheid beperkt worden. Dat dwingt tot zelfredzaamheid en zal de arbeidsmarktintegratie verhogen. In Canada werkt 80 procent van arbeidsmigranten binnen een jaar.
Het laatste element is publieke perceptie. Zonder maatschappelijk draagvlak is elk migratiebeleid onhoudbaar. Zonder strategie en zonder meer werkende migranten voelt migratie als een recept voor mislukking. Dat voedt de polarisatie terwijl de economische kosten oplopen. Zeker mensen met een groot hart moeten beseffen dat een afdwingbaar beleid nodig is om maatschappelijk draagvlak te garanderen.
Migratie is van alle tijden. De grote economische succesverhalen van de afgelopen eeuwen zijn er gekomen door migratie: de Verenigde Staten, Canada, Australië… Is het toeval dat die landen er wel in slagen van migratie een economisch succes te maken? Migratie kan maatschappijen sterker, dynamischer, welvarender en innovatiever maken. Met de nadruk op “kan”. Yes, we can.