‘Wil de laatste ondernemer het licht uitdoen?’

Ik maak me zorgen over het ondernemerschap. In België, maar vooral in Europa. Ondernemen vraagt vrijheid om ideeën uit te werken, vraagt ruimte om te realiseren, vraagt risico en durf om met weinig middelen iets te realiseren.

Ik denk aan Marc Coucke, die shampoo van deur tot deur verkocht. Ik denk aan Bill Gates, die in zijn garage begon. Ik denk aan mijn kapper die in de badkamer van zijn moeder een zaak begon en deed groeien tot een bedrijf met tien mensen. Ondernemerschap pur sang: een talent hebben, een product ontwikkelen en dat naar de markt brengen. Zodra er voldoende geld is, investeren om het bedrijf structuur te geven, aangevuld met veelal geleende centen hier en daar. Na een tijdje komt dan ruimte voor softwarepakketten, medewerkers, een goede infrastructuur. Met niets en vanuit het niets iets maken: dat geeft alleen maar voldoening.

De jongste tien jaar is die vrijheid alleen maar beknot, veelal door Europese wetgeving. Ik denk aan jonge starters en vraag me af hoe ze het er de komende jaren vanaf gaan brengen. Alleen maar mogen ondernemen vraagt zoveel regels en vereisten, dat de prioriteit die hoort bij het opstarten van een zaak, naar de achtergrond verdwijnt. Die prioriteit is omzet genereren, een kernactiviteit uitbouwen. Europa legt meer en meer regels op waardoor er massa’s geld moeten geïnvesteerd worden die dus niet naar de kernactiviteiten kunnen gaan. In 2016 werd bijvoorbeeld de algemene verordening voor gegevensbescherming (GDPR) ingevoerd. Oorspronkelijk alleen voor grote ondernemingen, maar uiteindelijk bleek elk bedrijf te moeten voldoen aan de GDPR. Wat volgde was een tsunami aan regels, experts, discussies, alleen maar om klanten te kunnen behouden.

Sinds januari 2023 is DORA van kracht, een Europese verordening die stipuleert dat organisaties hun IT-risico’s beter moeten beheersen, om weerbaarder te zijn bij cyberaanvallen. Het gevolg is dat duizenden Belgische kmo’s de komende jaren boetes riskeren als ze niet voldoen aan die regels. DORA geldt weliswaar pas voor bedrijven met meer dan 50 medewerkers, maar de realiteit leert dat grotere bedrijven hun kleinere leveranciers dezelfde regels opleggen. Ook voor GDPR is dat zo. Het is een keten, die leidt tot bij de kleinste kmo. Want een van de vereisten is dat third party risks ook in kaart gebracht moeten worden. De DORA-verordening is ondertussen omgezet in de NIS2 richtlijn. Die wordt van kracht in oktober 2024. Ze wordt beschouwd als de GDPR van de cybersecurity.

Op zich is het goed dat een overheid wijst op risico’s van het ondernemerschap. Maar is het niet beter de bedrijven zelf te laten beslissen hoe en wanneer ze zich willen wapenen tegen mogelijke bedreigingen. Laat de markt spelen. Het bedrijf dat zich niet klaarstoomt, zet zichzelf vroeg of laat buiten spel.

Nog wat voorbeelden: op 5 januari 2024 werd de Europese wetgeving over het verplicht rapporteren door ondernemingen over duurzaamheid van kracht. In december 2023 werd er een Europees akkoord bereikt over het Ecological Sustainable Product Design, het ESPR. Het basisidee is dat de producten die we maken duurzamer, herstelbaar, recycleerbaar, herbruikbaar moeten zijn.
Allemaal bijzonder nobele doelstellingen. Alleen zie ik rond mij hoe moeilijk het wordt om te ondernemen pur sang. Er zijn zoveel voorwaarden te vervullen om gewoon nog maar te starten.

Ondertussen worden we overspoeld door Chinese wagens en producten van exotische bedrijven die niet aan al die voorwaarden moeten voldoen.
Prijzen we onszelf niet uit de markt? Zien we de hoofdzaak nog?

Het is goed om bedrijven aan te zetten tot bewustwording. Het is goed om te sensibiliseren over bepaalde problemen. Maar de kern van de zaak is nog altijd dat we een ecosysteem moeten creëren waar eenvoudig ondernemen mogelijk is. Zonder dat het starters te veel centen kost. Zo niet dreigt jong ondernemerschap gefnuikt te worden. En dat in een mondiaal systeem waar de regelgeving elders vrijer lijkt te zijn. Ik verwijs opnieuw naar China, maar ook naar de Verenigde Staten.

Ik denk dat het tijd is dat Europa in eigen boezem kijk. We functioneren in een mondiaal systeem, we dreigen onze eigen bedrijven te overreglementeren, waardoor ze minder zuurstof hebben dan hun buitenlandse concurrenten. We dreigen startende ondernemers te overladen met een tsunami aan regels. Het is tijd om daar verandering in te brengen, alvorens de laatste Europese onderneming het licht uitdoet.