We weten al meer dan behoorlijk wie vatbaar is voor samenzweringstheorieën. Een eerste kenmerk is: mensen die vooral op hun intuïtie vertrouwen.
Iedereen die een beetje nadenkt, weet dat het World Economic Forum actief heeft gewerkt aan de Grote Reset en een wereldregering wilde vestigen waarin elites bedrijven, technologie en burgers zouden controleren. Gelukkig hebben wakkere burgers zoals u en ik dat kunnen verijdelen. En elk weldenkend mens weet dat de euro een pervers middel is om Zuid-Europa te onderwerpen. Gelukkig waren de Grieken schrander genoeg om daartegenin te gaan. We hebben het dan nog niet over big pharma, dat al plannen smeedt om de volgende pandemie uit te lokken. De onverkochte voorraden vaccins moeten renderen, want die permanent koelen kost te veel geld. Of ze daarbij ook het 5G-netwerk gebruiken om u te bestralen, staat nog niet volledig vast, maar het zal niet lang meer duren voor dat aan het licht komt. En de waarheid over de klimaatcrisis: een samenzwering van de nieuwe burgemeester van New York, Greenpeace en GroenLinks.
We weten al meer dan behoorlijk wie vatbaar is voor samenzweringstheorieën. Een eerste kenmerk is: mensen die vooral op hun intuïtie vertrouwen. Val me vooral niet lastig met feiten, ik heb al lang beslist. Ik voel onfeilbaar aan hoe de dingen in elkaar zitten en heb geen interesse in zorgvuldig verzamelde feiten of grondige analyses.
Lees ook: ‘Soort zoekt soort’ krijgt op veel plaatsen een vorm van perverse elegantie
Dat brengt ons naadloos tot een tweede kenmerk: overdreven zelfvertrouwen. Gelijk of geen gelijk, nooit twijfelen. Hoe kan ik ongelijk hebben? De anderen geloven misschien de uitleg van de bedrijven, de overheid, de pers, maar ik ben schrander, ik doorzie hun spelletjes wel, ik heb informatie uit eerste hand, ik was erbij, mijn nicht heeft daar gewerkt – of welke variatie je ook mag bedenken op de bronnen van mijn zekerheden. Uit tests blijkt dat zulke mensen zichzelf schromelijk overschatten. Zulke mensen overschatten ook in welke mate hun kijk op de wereld wordt gedeeld. In sommige gevallen denken ze zelfs dat wel 90 procent van de bevolking het met hen eens is, terwijl ze in werkelijkheid slechts een kleine minderheid vertegenwoordigen.
Aanhangers van samenzweringstheorieën zijn vooral gefrustreerd. Ze voelen zich onvoldoende geïnformeerd door de autoriteiten, die altijd maar meer informatie achterhouden. Denk maar aan de waarheid over vaccins, ufo’s en straling. Believers voelen zich bedreigd in hun veiligheid. Morgen ontploft het allemaal, en de overheid laat maar begaan. Mijn mening vragen ze nooit, over mijn hoofd heen dissen ze allerlei verhaaltjes op.
Er is nog een laatste kenmerk dat uw aandacht verdient. Wie samenzweringstheorieën gelooft, staat vrij grimmig in het leven. In plaats van ergens op te vertrouwen, zien ze vijandigheid. In plaats van zachtmoedig te zijn, treden ze liever krachtdadig op. In plaats van altijd en overal eerlijk te zijn, durven ze kort door de bocht te gaan, en als mensen pijn lijden, zal het wel hun eigen schuld zijn. Maar bovenal: ze zijn verliefd op zichzelf. Het is moeilijk voor hen om bescheiden te blijven, want zaken die echt belangrijk zijn, denken ze een stapje verder. Als het om snelheid gaat, reageren ze altijd net dat tikkeltje sneller. Ze houden net als echte narcisten van grootse dingen, dus ook hun complottheorieën zijn grootser en wereldomvattend.
Maar u bent natuurlijk nog schranderder. U heeft al lang begrepen dat deze columnist lid is van een sekte die mensen die geloven in de enige echte waarheid belachelijk maakt door te verwijzen naar onbestaande studies. Want u herkent lichtzinnige leugens vanaf kilometers afstand. U ziet patronen, terwijl anderen leugens kritiekloos slikken. U zult dan ook niet aarzelen uw inzichten te verspreiden op recepties, tijdens diners, misschien zelfs in columns, maar zeker in lezersbrieven. Aarzel niet langer!
De auteur is emeritus professor management aan Vlerick Business School. Marcbuelens.com