‘Werkelijke verduurzaming vereist niet alleen een revisie van de verpakking, maar nog meer van het systeem’

Herbruikbare verpakkingen creëren niet alleen milieuwinst, maar ook lokale werkgelegenheid en sociale inclusie.

Dit jaar begeleidde ik een bachelorproef over verpakkingen voor een aanbieder van voedselpakketten. Dat het advies van de student om herbruikbare verpakkingen in te voeren op kritische vragen zou botsen, had ik verwacht. Maar dat het merk, overigens bekend als een pionier in duurzaamheid, een herbruikbaar systeem a priori had uitgesloten, getuigt van een dominante misconceptie over duurzame verpakkingen.

Duurzaamheid in verpakkingen wordt vaak zuiver materieel ingevuld. Zo verwachtte de opdrachtgever in eerste instantie een materialenmatrix, die de impact van zijn huidige dubbelzijdige kartonnen dozen met verschillende alternatieven vergeleek. Hoewel dat een goede start kan zijn, is de materiaalkeuze slechts een deel van het verhaal. Nieuwe materialen kunnen de milieu- of klimaatimpact van hun voorgangers misschien verlagen, maar ze verschuiven hoogstens de grondstoffenbehoefte. Door geen verandering te brengen in het eenmalige gebruik van verpakkingen, gaan die alternatieven voorbij aan thema’s als materiaalefficiëntie en de eindigheid van onze grondstoffen.

Dat komt ook onze materiaalafhankelijkheid niet ten goede. In België wordt 80 procent van het verpakkingsmateriaal geïmporteerd. Verwerkt tot eindproducten belandt nog eens 80 procent van de verpakkingen na één enkel gebruik in de vuilnisbak. Dat is inefficiënt, maar stelt ons ook bloot aan schommelingen en mogelijke tekorten op de wereldmarkt. Het gebruik van lokaal herbruikbare verpakkingen kan die afhankelijkheid verminderen en een duurzamere en veerkrachtigere economie ondersteunen.

Verschillende bedrijven in België laten zien dat herbruikbare systemen niet alleen mogelijk zijn, maar ook bijdragen aan de lokale economie en sociale tewerkstelling. Zo bieden sommige wasstraten werk aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Herbruikbare verpakkingen creëren zo dus niet alleen milieuwinst, maar ook lokale werkgelegenheid en sociale inclusie. Dat kan geen enkel biogebaseerd materiaal bij mijn weten beloven.

Herbruikbare verpakkingen creëren ook de mogelijkheid tot een korte keten. Steeds meer consumenten willen weten waar hun producten vandaan komen en hoe ze zijn gemaakt. Door te kiezen voor herbruikbare verpakkingen die lokaal worden geproduceerd, kunnen bedrijven aan die vraag voldoen, terwijl ze bijdragen aan een duurzamere en eerlijkere economie. Dat verhoogt niet alleen het vertrouwen van de consument, maar zorgt ook voor een sterkere loyaliteit aan het merk. In het bijzonder als duurzaamheid, zoals in deze casus, een belangrijke parameter voor retentie blijkt te zijn.

Natuurlijk brengen herbruikbare verpakkingen uitdagingen mee. Zo hangt de bereidheid van mensen om verpakkingen terug te brengen af van factoren zoals een betaalde waarborg en het gebruiksgemak. De voedingssector moet rekening houden met strenge hygiënevoorschriften. Om te vermijden dat het retourneren van verpakkingen meer uitstoot creëert, moet worden nagedacht over het optimaliseren van de gebruiksfrequentie en logistieke stromen. Maar die vraagstukken kunnen we niet beantwoorden als we herbruikbare verpakkingen niet uittesten in de praktijk.

Verduurzaming vraagt om experimenten, falen en bijsturen. Wachten tot systemen op punt staan alvorens ze te implementeren ondersteunt duurzame innovatie niet, maar werkt die juist tegen. Van merken die zichzelf positioneren als duurzame pioniers, verwacht ik meer dan dat. Dat zij geen ruimte willen bieden voor zulke experimenten is niet alleen een gemiste kans, maar in veel gevallen ook een kwestie van greenwashing. Want werkelijke verduurzaming vereist niet alleen een revisie van de verpakking, maar nog meer van het systeem.

De auteur is onderzoeker, schrijver en podcastmaker rond duurzaam ondernemen.