‘We moeten het niet over Greta hebben’

Bij het schrijven van deze column ervaar ik twijfel. Twijfel om te schrijven over duurzaamheid en ondernemen, terwijl 3.000 kilometer verder terreur woedt die het belang van discussies over biokatoen en CO2-compensatie doet verbleken. Zoiets moet Greta Thunberg twee weekends geleden ook hebben gedacht. Tijdens haar toespraak op de Mars voor Klimaat en Rechtvaardigheid in Amsterdam, gaf ze haar microfoon door aan de Afghaanse mensenrechtenjurist Sahar Shirzad. Die beslissing heeft veel discussie uitgelokt.

Die discussie gaat aan de hoofdzaak voorbij. De media zoomen in op het misnoegen van een minderheid van demonstranten, om die vervolgens uit te vergroten in krantenkoppen die algemene verdeeldheid schreeuwen. Meer dan de actie van Thunberg, ondermijnt die polariserende berichtgeving de boodschap van de klimaatbeweging. Die was nochtans duidelijk, maar wordt volstrekt over het hoofd gezien en, erger, ter discussie gesteld.

Sociale rechtvaardigheid en klimaatactie zijn met elkaar verbonden. Zonder thema’s als kolonisatie en extractivisme – het onttrekken van grondstoffen aan veelal arme landen – aan te pakken, zijn klimaatmaatregelen pleisters op een open been, en toekomstige conflicten en reacties van onderdrukte bevolkingsgroepen waarschijnlijk, en zelfs begrijpelijk. Toch zijn dominante klimaatmaatregelen doordrongen van extractivisme. De meest besproken, veelal technologische oplossingen voor de klimaatcrisis bieden vooral voordelen voor een kapitaalkrachtige minderheid van de wereldbevolking, ten koste van de kapitaalarmen.

Meer dan door Thunbergs actie, ben ik verontwaardigd over de manier waarop de media aandacht weghalen van wat zich afspeelt in de coulissen.

Technologiegedreven klimaatactie zet ook de deur open voor andere effecten. Om technologieën zoals zonnepanelen, windturbines en batterijen te ontwikkelen, zijn zeldzame metalen nodig, zoals lithium of kobalt. Om de ontginning daarvan te reguleren, ontwerpt de Europese Commissie momenteel de Critical Raw Materials Act (CRMA). Die verordening moet zorgen voor de veilige en duurzame ontginning en aanvoer van de zogenoemde ‘kritieke grondstoffen’.

In naam van klimaatactie worden ook andere industrieën ondersteund. Zo legt de onderzoeks- en campagnegroep Corporate Europe Observatory in een recent rapport bloot hoe ook de mijn-, defensie- en luchtvaartindustrie nauw bij het ontwerp van de CRMA betrokken zijn. Volgens het rapport dreigt de verordening daardoor een open bar te worden voor grondstoffen en industrieën die in wezen niets met klimaatactie te maken hebben. Zouden we daar niet beter verontwaardigd over zijn?

Dekolonisatie maakt integraal deel uit van een gedegen klimaatbeleid. Maar terwijl de reguliere media de verdeeldheid rond Thunbergs actie voeden, blijft het gebruik van klimaatsubsidies ter ondersteuning van extractivisme en schijnbare militarisering ver buiten het publieke debat. Meer dan door Thunbergs actie, ben ik dan ook verontwaardigd over de manier waarop de media zich weer op een sappig podiumoptreden storten en de aandacht weghalen van wat zich afspeelt in de coulissen.

Thunbergs actie heeft de boodschap van de klimaatbeweging niet verwaterd. Ze heeft ze de nodige diepgang gegeven. De klimaatbeweging is daarmee misschien de duurzaamheidsbeweging geworden, maar dat vind ik zo erg nog niet. Ik pleit al jaren voor een systemische blik op de zaken. Activisten mogen zich niet laten tegenhouden door de reacties van hun achterban. Net zoals journalisten zich niet mogen laten tegenhouden door de getrouwheid van hun lezers. Ik kan alleen hopen dat de media in de toekomst dezelfde moed als Thunberg kan tonen, in plaats van de status quo en haar destructieve systemen in stand te houden.