‘Wat niet levensvatbaar is zonder subsidies, is niet levensvatbaar’

Subsidies zijn ondemocratisch, ontransparant en arbitrair, en ze komen terecht bij wie goed kan lobbyen of het goed kan uitleggen, schrijft Peter De Keyzer.

Wie wil er graag een avondje uit én nog eens geld bovenop krijgen? Ga dan naar Opera Ballet Vlaanderen. Die krijgt jaarlijks 27 miljoen euro subsidies en ontvangt 130.000 bezoekers per jaar. Of een subsidie van 226 euro per bezoeker. Een stel dat naar een operavoorstelling gaat, krijgt dus zowat 450 euro belastinggeld. Dat is meer dan een arbeidersgezin op jaarbasis besteedt aan zijn bioscoopbezoek. Toch krijgt dat arbeidersgezin daar geen eurocent voor. Meer nog: via zijn belastingen wordt het verplicht mee te betalen voor het operabezoek van de middenklasse.

Waar gaan subsidies naartoe?

Ook het hele middenveld is een grote ontvanger van subsidies. Er zijn organisaties die zo zowat hun hele financiering krijgen. Groeperingen die met dat geld vaak actievoeren tegen dezelfde overheid, of grote projecten vertragen of saboteren. Een ngo die leeft van overheidsgeld, is geen ngo – het is een go: een gouvernementele organisatie. Het staat iedereen vrij actie te voeren, maar doe het dan met je eigen geld. Het is niet aan de belastingbetaler om professionele actievoerders te betalen. De organisaties zelf gruwen van die analyse. Ze schermen met grote woorden als ‘democratisch deficit’, ‘publiek debat’ of ‘rijk middenveld’. Voor veel politici zijn subsidies dan ook niet meer of minder dan het afkopen van gehoorzaamheid of het organiseren van oppositie.

De grootste ontvangers van subsidies zijn bedrijven. Grote bedrijven hebben mensen in dienst om de juiste weg naar de juiste subsidies te vinden. Ook grote consultants hebben gespecialiseerde afdelingen die alleen bezig zijn met het vinden van een geldkraan. Bedrijven gaan zich richten op het aanvragen van subsidies in plaats van op het verbeteren van hun producten of diensten. Zo ontstaat een perverse prikkel om niet efficiënter te werken, maar om beter te lobbyen. En dan spreken we nog niet over het leger ambtenaren dat nodig is om de aanvragen te coördineren en te beheren.

O ironie: dezelfde organisaties en bedrijven die vaak pleiten voor lagere belastingen, ontvangen vaak ook subsidies. Zonder subsidies konden hun belastingen veel lager zijn. Een subsidie is een dure manier om burgers en bedrijven ademruimte te geven. Een belastingverlaging van 100 euro komt voor de volle 100 euro terecht bij de burgers en de bedrijven. Voor een subsidie van 100 euro blijft onderweg veel plakken bij adviseurs, administraties, inefficiëntie, het invullen van formulieren, het beoordelen van aanvragen en de uitbetaling zelf.

Subsidies Vlaanderen

Het is de verdienste van de Vlaamse regering dat ze vanaf nu een overzicht biedt van alle subsidies. Voor 2024 gaat het om 97.285 individuele subsidies. Voor elk van die dossiers: formulieren invullen, criteria op een rij zetten, indienen, antwoorden op vragen, voorwaarden bespreken, e-mails over en weer. Meer dan 18 miljard euro in totaal. Een prijzenpot voor wie de weg door het doolhof kent.

Subsidies zijn dan ook ondemocratisch, ontransparant en arbitrair, en ze komen terecht bij wie goed kan lobbyen of het goed kan uitleggen. Waarom komt er dan zo weinig protest tegen? Omdat een gigantische hoeveelheid bedrijven en organisaties er zelf gebruik van maakt. Niemand durft hardop te zeggen dat subsidies moeten verdwijnen – uit angst dat ze dan hun eigen geld verliezen. Niemand durft te zeggen dat subsidies het best vervangen worden door een belastingverlaging. Niemand durft te zeggen dat de keizer geen kleren draagt.

Zonder subsidies zouden we niet overleven? Dat is larie en apekool. Er is meer dan voldoende geld in dit land. Een ondernemer die niet kan overleven zonder subsidies, is geen goede ondernemer. Punt. Een culturele instelling die niet kan overleven zonder subsidies, produceert cultuur waarnaar geen vraag is. Punt. Wat niet levensvatbaar is zonder subsidies, is niet levensvatbaar.