‘Wat is er mis met onderhandelen over indexatie?’

Op deze pertinente vraag kwam de voorbije dagen jammer genoeg geen echt inhoudelijk antwoord, schrijft Robin Deman, beleidsadviseur economie bij Unizo, in deze vrije tribune.

Twee professoren economie stelden dat het automatisch indexeren van onze lonen en uitkeringen niet het nec plus ultra is dat sommigen ervan maken (lees meer onderaan deze opinie). Het biedt niet voor iedereen en onder alle omstandigheden de beste koopkrachtbescherming. Ook Trends bond deze week de kat de bel aan: in de verkiezingscampagne ging het zelden over ondernemers en bedrijfsleiders, behalve om ze te viseren met een nieuwe belasting zoals een vermogenstaks.

Het is in partijprogramma’s dan ook tevergeefs zoeken naar concrete motivaties en argumenten pro automatische indexatie. Wat er wordt geïndexeerd (netto- of brutoloon) en op basis van welk soort index (aanpassingen aan de gezondheidsindex), daarover durven sommige politieke partijen weliswaar beleidsvoorstellen te doen. Maar het automatisme, dat wordt blijkbaar beschouwd als ‘in steen gebeiteld’, als iets vanzelfsprekend, intouchable. Het noopt tot de vraag: wat is er eigenlijk mis met onderhandelen over indexatie?

Die vraag komt niet aan bod in debatten over koopkracht, nochtans een van de belangrijkste verkiezingsthema’s. Maar Unizo is niet de enige die ze wél stelt. Verschillende internationale instituten zoals de OESO en het Internationaal Monetair Fonds losten al schoten voor de boeg door kritiek te formuleren op de rigiditeit van de automatische indexatie.

Maar ook de politiek heeft een belangrijke rol te spelen in deze kwestie. Unizo wil een wettelijk initiatief om tot een formeel verbod te komen op de automatische koppeling van inkomens aan de gezondheidsindex of om het even welke andere prijsindex. Er is geen andere weg als de automatische index – en bijgevolg ook de loonnorm – op de schop moeten. Het gevolg is dat er onderhandeld wordt over de aanpassing van de inkomens aan de inflatie.

Sociaal overleg

Dat wil niet zeggen dat inkomens niet meer kunnen evolueren in functie van de kosten van levensonderhoud. Indexeren is belangrijk en heeft een economische meerwaarde, maar het moet een onderdeel zijn van overleg, zoals in de rest van Europa.

Sociaal overleg over de indexatie biedt vele voordelen. Ten eerste kan men rekening houden met de oorzaak van de inflatie. Loonstijgingen door toegenomen economische activiteiten, rendabiliteit en productiviteit zijn te rechtvaardigen, maar als de oorzaak een externe prijsschok is, zoals de recente, geïmporteerde energie-inflatie, dan is het contraproductief om de inkomens te laten stijgen. De inflatie blijft dan hoog en de competitiviteit van onze ondernemingen wordt aangetast.

Een tweede voordeel is dat men de economische situatie van elk bedrijf en elke sector onder de loep kan nemen. Door de autonomie van het verloningsbeleid van ondernemers te verhogen krijgen we een minder rigide arbeidsmarkt.

Ten slotte kan onderhandelen over indexatie bijdragen tot efficiëntere steunmaatregelen door overheden. Zulke maatregelen, zoals energiepremies in tijden van hoge energieprijzen, kunnen nog veel meer selectief en tijdelijk worden ingezet voor de meest kwetsbaren in onze samenleving. Ze genieten de voorkeur op generieke loonstijgingen voor iedereen via de automatische indexatie van de inkomens, met een grote impact op de loonkosten, en algemene prijsingrepen zoals een btw-verlaging, die grote gevolgen heeft voor de begroting en repercussies voor de index.

Lees meer: