‘Waarom zijn sportuitzendingen toch zo verslavend?’

Hoe harder we roepen dat de mens onzekerheid haat, hoe meer we de onzekerheid van een echt spannende sportwedstrijd opzoeken, schrijft Marc Buelens.

Ik heb mezelf verbaasd over het aantal uren dat ik heb gekeken naar de exploten van Jumbo-Visma en Remco Evenepoel tijdens de Ronde Van Spanje – sinds mensengeheugenis echt niet zo’n belangrijke wielerwedstrijd. En ik was niet alleen. In zowat alle landen ter wereld zijn mensen verslaafd aan sportwedstrijden. We zouden meer moeten bewegen, maar hangen urenlang in onze zetel, terwijl we genieten van voetbal, baseball, wielrennen of tennis.

Geen wonder dat wij teruggrijpen naar sportmetaforen om maatschappelijke of managementproblemen aan te kaarten. Een bedrijf is geen wielerploeg, een land is geen voetbalploeg, en toch krioelt ons taalgebruik van metaforen uit de sportwereld. Zelfs het woord ‘team’ is een sportuitdrukking. En we hebben geen bazen meer, maar ‘coaches’.

Onlangs las ik nog een complexe academische analyse vol statistische hocus pocus over hoe de dagelijkse verplaatsing naar het werk hinderlijk is voor de flow op het werk. Skiërs komen soms in een flow op de zwarte piste en ik kan me voorstellen dat topturners hopen dat ze op de dag van de waarheid in een flow raken. Maar stellen dat de medewerkster van de boekhouding niet in een flow komt door haar irritante pendelen, is het begrip toch wel heel erg stretchen, om opnieuw een sportuitdrukking te gebruiken.

Sport inspireert. Zelf heb ik nog een argument gevonden als de wetenschap ter discussie wordt gesteld. Denk aan anti-vaxers die allerlei variaties bedenken op oude thema’s als: wetenschap is bedrog, wetenschap is een samenzwering, ik geloof niet in wetenschap, ik geloof vooral in mijn intuïtie, in mijn aanvoelen. Je mag bij zulke discussies niet te veel argumenten gebruiken, je moet vooral vragen stellen. Ik zou dan vragen: hoe verklaar je het succes van sommige wielerploegen? Moet je de Ronde van Frankrijk rijden vanuit je buikgevoel, moet een renner eten waar hij op dat moment zin in heeft, trainen op de manier waarop zijn intuïtie hem dicteert? Al die metingen, al die hoogtestages, al die aandacht voor voeding, voor aerodynamica, is dat niet allemaal manipulatie van het grootkapitaal? Of is het enige wat telt de mens centraal stellen? Een mens is geen robot en elke mens is anders. Weg die voedingsschema’s, weg die gerichte opbouw, weg de psychologische begeleiding, weg de wetenschap. Mocht de anti-vaxer van dienst een bedrijfsleider zijn, dan zou ik hem vragen of hij een wielerploeg zou sponsoren die vooral werkt op basis van chakra’s, homeopathie, buikgevoel en alle-mensen-zijn-anders en laat-ze-maar-eten-wat-ze-willen. Weg die absurde coolingdown, weg die hoogtestages, weg de zorgvuldige planning, laten we terugkeren naar de aanpak van de flandriens, met af en toe een rauw ei en een stevig donker biertje.

Ik blijf geboeid door de manier waarop onze hersenen omgaan met sportwedstrijden. Waarom zijn sportuitzendingen toch zo verslavend? Mensen zouden onzekerheid haten. We ontwikkelen allerlei vormen van bijgeloof om die te beheersen. Sportlui ontwikkelen allerlei rituelen – van kruisjes slaan tot spelen met dezelfde kousen – om het lot het hoofd te bieden. Maar anderzijds worden we aangezogen door situaties van onzekerheid. Als we gokken, roepen we een toestand op waarin onzekerheid een soort toppunt bereikt. Waarschijnlijk verliezen we, maar nee, we kunnen op elk moment tóch winnen. Dat is wat sportwedstrijden perfect bieden: de optimale onzekerheid over de afloop. We blijven hopen dat onze landgenoot, of minstens onze favoriet wint. Ons brein moedigt zelfs die grootverdiener aan, en hoe harder we roepen dat de mens onzekerheid haat, hoe meer we de onzekerheid van een echt spannende sportwedstrijd opzoeken. En door op sportwedstrijden te gokken, verhogen we de inzet en de spanning. Door die inzichten getroost zal ik me op slag al wat minder schuldig voelen als ik naar een sportwedstrijd kijk.