‘Vertrouwensbreuk met de politiek: wanneer ideologie botst met de realiteit’

U bent misschien zelf een ontheemde kiezer of u hebt er in uw vriendenkring. Veel mensen weten echt niet meer op wie ze moeten stemmen. Dat is paradoxaal, want ideologie heeft een comeback gemaakt de voorbije tien jaar. Gedaan met de derde weg of ‘het einde van de geschiedenis’ na de val van de Berlijnse muur. De crisissen van de afgelopen jaren hebben alle partijen meer kleur laten bekennen.

Zeker op sociaal-economisch vlak zijn de partijprogramma’s zeer verschillend (dat bewijst ook het coverdossier van Trends deze week). Ondanks die scherpere standpunten vertrouwt de ontheemde kiezer het niet meer. Deze en de vorige legislatuur werden gekenmerkt door hoge verwachtingen bij de achterban van de partijen die aan de macht kwamen. Dat ging van de ‘kracht van verandering’ van N-VA tot de kernuitstap van Groen. Telkens botsten de ideologie en de beloftes met de realiteit, en werden de ontgoocheling en de frustratie enkel maar groter.

Een gelijkaardige vertrouwensbreuk met de politiek heeft in Nederland geleid tot een ongeziene en onervaren coalitie, die een rechts en conservatief programma hoopt uit te voeren. Maar echt stabiel is ze niet. De zoektocht naar een premier verloopt moeizaam, het wantrouwen tussen de coalitiepartners is zeer groot en het coalitie-akkoord met lastenverlagingen en miraculeuze besparingen is enkel op papier betaalbaar. Voor ons, Belgen, klinkt dat allemaal jammer genoeg iets te bekend in de oren. Maar de nieuwe Nederlandse coalitie is wel degelijk een politiek en economisch experiment.

Opmerkelijk is dat de nieuwe coalitie in Nederland de globalisering selectief wil terugdringen. Weinig landen hebben meer dan Nederland kunnen profiteren van een vrij verkeer van kapitaal, goederen, diensten en personen, en van de eengemaakte Europese markt. Nederland is een van de grootste voedselexporteurs ter wereld. Techgiganten en andere multinationals bouwden er graag Europese hoofdkwartieren uit, omdat het land veel talent heeft en het fiscaal aantrekkelijk is voor expats en bedrijven. Bol.com, Coolblue en andere webshops hebben massaal gigantische distributiecentra neergepoot in Nederland, door de gunstige ligging en door een zeer grote pool aan flexibele arbeidskrachten, die voor een groot stuk uit Oost-Europa komen. De nieuwe Nederlandse regering hoopt al die voordelen te behouden, terwijl ze aan de rest van het contract wil morrelen.

Veel maatregelen in het nieuwe Nederlandse regeerakkoord lezen als een grote middelvinger naar Europa: terugschroeven van het milieu- en stikstofbeleid, een asiel- en migratiestop, fors minder geld naar de gemeenschappelijke begroting van de Europese Unie enzovoort. Het lijkt wel of de Nederlanders de lessen van de brexit zijn vergeten. Ook de Britten hoopten enkel de lusten van de EU over te houden door de andere lidstaten tegen elkaar uit te spelen. Maar als je het spel te hard speelt, klitten de andere lidstaten samen en laten ze jou betalen.

De voordelen van de brexit zijn voorlopig zeer mager. Groot-Brittannië zit in een economische stagnatie en kampt met structurele problemen. Neem Londen weg en de bevolking is er gemiddeld slechts even welvarend als een van de armere Oost-Europese lidstaten. Met de terugkeer van een strengere grens- en handelspolitiek heeft het een deel van zijn arbeidsmigranten weggejaagd, waardoor voeding en diensten duurder zijn geworden.

En dan is er nog dat dopje, dat nu verplicht vasthangt aan de plastic flesjes: een EU-maatregel om zwerfvuil te verminderen. De brexiteers kraaiden eerst victorie: ‘we zijn toch mooi aan die idiote maatregel ontsnapt’. Nu blijkt dat de meeste flesjesfabrikanten het niet zien zitten de oude dopjes voor de Britse markt te produceren, wegens een verlies aan schaalvoordelen. Het is een waarschuwing voor de nieuwe Nederlandse regering en de Belgische euro-sceptische politici. Je zit beter mee aan tafel te beslissen in plaats van in een hoek te mokken.