De bom barst vroeg of laat zolang winst en maatschappelijke missie in gescheiden kolommen staan, stelt Gert Linthout, ondernemer bij de impactbedrijven Ray & Jules, CEE en Mic Mac Minuscule.
Terwijl ik vorige week een pot Cookie Dough-ijs uit de vriezer haalde, bleek Ben & Jerry’s opnieuw de kop van Jut in de boardroom van het moederbedrijf Unilever. De onafhankelijke missieraad van het ijsmerk trok voor de derde maal naar de rechter omdat de top van Unilever zonder overleg zijn activistische CEO had ontslagen. Het outdoormerk Patagonia bracht in 2022 het bedrijf onder in een purpose trust die de winst aan klimaatprojecten toewijst. Maar ook daar groeit de onvrede door ontslagen en beschuldigingen van dwangarbeid bij een toeleverancier. Het patroon is duidelijk: de bom barst vroeg of laat als winst en maatschappelijke missie in gescheiden kolommen staan.
De scheiding tussen winst en missie is historisch gezien niet normaal. Aristoteles noemde geldvermeerdering zonder nut “onnatuurlijk”. Confucius verhief rechtvaardigheid boven gewin. De slager en de bakker van Adam Smith handelden uit eigenbelang, maar binnen een moreel maatschappelijk kader. In 1930 ging Keynes nog verder: een zakenman is pas tolereerbaar zolang zijn winst verband houdt met wat hij bijdraagt aan de maatschappij. Toch zijn die inzichten uit balans geraakt. Sinds Friedman in 1970 aandeelhouderswaarde tot natuurwet verhief, is vooral kwartaalwinst het kompas van bestuurders en analisten. Wat je meet, stuur je. En impact was jarenlang onmeetbaar.
De suprematie van aandeelhouderswaarde vernauwt het gesprek tot de kwartaalkoers. Bonussen en promoties hangen vast aan de winst per aandeel en de cashflow, niet aan duurzame meerwaarde. Impactdoelen belanden te vaak bij een CSR-team zonder budget of veto. Het doet me denken aan ons eetpatroon: liever een snelle sugar high nu, de voedzame maaltijd is voor later. Daarin mis ik ook de juiste prikkels van de overheid: omdat CO2, afval en sociale schade te laag geprijsd blijven, remmen we koplopers af. Zo bungelt de missie achter de cijfers, en staat die er niet naast.
De bom barst vroeg of laat zolang winst en maatschappelijke missie in gescheiden kolommen staan.
Impact en winst hoeven niet in op gespannen voet te staan. Uit onderzoek blijkt de lockstep-strategie de sweetspot: wanneer impact en business intrinsiek locked zijn, levert elke extra euro omzet of marge automatisch extra maatschappelijke waarde op. De IT-consultant Auticon factureert bijvoorbeeld uren van neurodivergente experts: meer klanten betekent méér inclusieve banen. Mic Mac Minuscule biedt aankomende ouders tweedehands geboortelijsten en vermijdt zo 2.000 kilogram CO2 per geboorte. Intern sturen ze enkel op impactindicatoren, de financiële parameters volgen lineair. En ze staan niet alleen: volgens Dirk Lievens, businesscoach bij Start it @KBC, heeft de afgelopen tien jaar één op de drie nieuwe ventures in België een centrale impactmissie.
Ook op aandeelhoudersniveau bestaan er oplossingen. Een pragmatische stap is een gouden aandeel: één niet-verhandelbaar aandeel met vetorecht over koerswijzigingen die de missie bedreigen. Recenter kent ook steward ownership opgang. Dat model verankert de missie in de statuten: stemrechten rusten bij stewards die over de lange termijn waken, terwijl kapitaalverschaffers een fair maar begrensd rendement krijgen. Fairphone en Tony’s Chocolonely experimenteren met die structuur. Duitsland en Nederland plannen dat model vanaf 2026 wettelijk te verankeren. Frankrijk creëerde in 2020 al een wettelijk kader met fiscale rugwind voor bedrijven die hun sociale of ecologische missie in de statuten opnemen.
Niet lullen, maar poetsen. De instrumenten liggen klaar: meet impact en winst in één dashboard, koppel de beloning eraan en kies een governancevorm die de missie beschermt. Honderden bedrijven tonen dat dat geen utopie is. We hebben nu vooral moed nodig om het lockstepdenken mainstream te maken.
Winst blijft het resultaat van waarde creëren, niet van kosten doorschuiven naar de mens of de planeet. Laten we het scorebord hertekenen, voordat de volgende pot ijs een bittere nasmaak krijgt.