‘Vaarwel, verkiezingsjaar 2024!’

2024 was een verkiezingsjaar voor bijna de helft van de hele wereldbevolking. Wat is daarvan de eindafrekening? De belangrijkste verkiezing was de herverkiezing van Donald Trump. In combinatie met een meerderheid in zowel het Huis als de Senaat, start werkelijk het tijdperk van Trump. Het tijdperk van Amerikaans moreel en mondiaal leiderschap, dat begon met de presidentschappen van Truman en Eisenhower na de Tweede Wereldoorlog, komt ten einde. In plaats daarvan worden de Verenigde Staten economisch nationalistisch en geopolitiek opportunistisch, een terugkeer naar een historisch normaal toen Amerika lang niet de belangrijkste wereldmogendheid was. Nu zal ‘Amerika Eerst’ de globale kanteling naar wereldwanorde en machtsblokken verder versnellen.

Voor Europa is die nieuwe wereld zowel een existentiële bedreiging als een historische kans. Verlaten door Amerika, bedreigd door Rusland en bespeeld door China, kijkt Europa eenzaam en alleen in de spiegel. Kan het zichzelf heruitvinden als grootmacht? Of wenkt juist politieke verdeeldheid en Europees verval? De Europese verkiezingen van 2024 waren een halve geruststelling. Het politieke midden is opgeschoven naar rechts, maar er kwam geen dominantie van extreemrechtse of eurosceptische partijen. Een strengere migratiepolitiek en een zwakkere klimaatpolitiek lijken de belangrijkste consequenties. De Europese Commissie kent continuïteit in de persoon van Ursula von der Leyen. Grote beleidsrapporten zijn gemaakt, grote doelstellingen geformuleerd. 2025 wordt het jaar van opleveren, van doorpakken in de kapitaalmarkt, technologie, industrie, defensie en veiligheid. Ik ben benieuwd.

Nationale verkiezingen zijn de zwakke flank van Europa. In Italië, Nederland, Finland, Slowakije, Hongarije en Oostenrijk is radicaalrechts mee aan de macht, in Zweden steunt het een minderheidsregering. Dat zal wegen op de stemming tijdens Europese toppen. Positief was wel het resultaat in Groot-Brittannië. Met de terugkeer van Labour profileert het Verenigd Koninkrijk zich als een centrale speler in veiligheid en defensie, niet alleen in Oekraïne, maar ook in samenwerking met continentaal Europa. De brexit is eigenlijk half voorbij: de Britten zitten aan de tafel om de Europese veiligheidsarchitectuur te hertekenen. Hoe jammer dat de Franse en Duitse verkiezingen in 2024 zo tegenvielen.

De Franse president Emmanuel Macron heeft zichzelf gemarginaliseerd met een catastrofale tussentijdse verkiezing, terwijl de electorale opkomst van het post-fascistische Alternative für Deutschland een van de nagels werd aan de doodskist van de Duitse federale regering-Schulz. Dat zowel Duitsland als Frankrijk juist nu in een politieke impasse verkeert, is een bijzonder slechte timing voor de Europese zaak. Maar het kan misschien een zegen worden in 2025. Als het meevalt, krijgt Duitsland een regering met de CDU als belangrijkste kracht, een partij die veel forser de geopolitieke kaart wil trekken. En als Duitsland wil bewegen in 2025, wat zal Macron tegenhouden? In de Vijfde Republiek beslist de president eigenhandig over het internationale beleid. Macron zal zijn stempel op de Europese geschiedenis willen nalaten.

Goede verkiezingsresultaten zijn ook geen garantie. Kijk naar België. In 2024 zette Wallonië zowaar electoraal een stap richting Vlaanderen, terwijl de extremen nergens aan zet kwamen. De uitslag was helder en positief. Maar ondertussen hinkt de federale formatie richting een systeemcrisis, terwijl die in Brussel al een feit is. Gezien de catastrofale budgettaire situatie, de economische malaise, de Europese omwentelingen en de internationale bedreigingen is dit niets minder dan een collectieve schande. Nog nooit betekende stilstaan zoveel achteruitgaan. Maar het deert blijkbaar niet. Nog niet. Afspraak in 2025!

De auteur is is co-CEO van de denktank Itinera, strategieconsultant en doceert aan de UGent. www.marcdevos.eu