Ik woonde in mijn leven, verdeeld over twee periodes, zo’n vier jaar in Hampstead in noordwest-Londen. Daar wonen vooral creatievelingen, schrijvers, acteurs, uitgevers, literaire critici en regisseurs. De streek is zo populair bij schrijvers dat een onevenredig aantal romans zich daar afspeelt. Hampstead ligt aan het op één na grootste park van Londen, Hampstead Heath (het grootste is Richmond Park in het zuiden, Hyde Park komt pas op nummer drie). Hoe ik daar verzeilde? In mijn vakgebied en bij de freudianen klinkt het Tavistock Institute of Human Relations bekend in de oren. Het instituut was in de jaren zestig zijn tijd ver vooruit door erop te wijzen dat psychologen te veel aandacht besteden aan softe factoren, en dat je ook naar technologie moest kijken. Dat thema heeft niets aan actualiteit ingeboet. Verander de technologie en het sociale systeem moet volgen.
Hampstead Heath is bekend voor zijn zwemvijvers. Vooral omdat die zijn opgesplitst in drieën: eentje voor mannen, eentje voor vrouwen en eentje gemengd. De puriteinse victoriaanse gemeenschap had zo haar gewoontes. De opsplitsing raakte stilaan verouderd, tot de moslimgemeenschap dat soort apartheid best passend vond. Zij zagen het als een vorm van verdraagzaamheid naar andere culturen, en Londen is best trots op zijn multiculturele achtergrond. Cultureel-historisch zijn de gescheiden zwembaden best boeiend. Vrouwen hadden het recht op hun bad nog voor ze stemrecht hadden. Moslima’s en joodse vrouwen zien hetzelfde water als een veilige, soms zelfs heilige plaats. Geen vuiltje aan de lucht.
Meer dan een eeuw waren de zwemvijvers in Hampstead Heath een plaats van vrede, harmonie en respect. Nu stormt het er.
Tot natuurlijk dé grote vraag zich stelt: wat met transvrouwen? Mogen zij in het vrouwenbad? We lachten vroeger schamper met de discussie over het geslacht der engelen, maar nu is het ernst. Want vrouwen zonnen er soms naakt. De zorgvuldig geplante en gecultiveerde bomen beschermen de privacy. De discussie sleept al acht jaar aan. In 2017 heeft de bevoegde overheid, The City of London Corporation, bevestigd dat transgenders welkom zijn. Maar in april dit jaar verklaarde het Britse Hooggerechtshof dat mensen bepaald zijn door hun biologische geslacht. Dus zagen anti-transactivisten hun kans schoon: de toegang moest worden ontzegd aan transgenders. Maar de City of Londen hield voet bij stuk en nu kun je lezen dat wie zich identificeert als vrouw welkom is in de vrouwenvijver. Het stormt nu over de rustige zwemvijvers van Hampstead.
Hampstead is in vele opzichten een idyllische plaats. Ook al wonen er alleen rijken, toch stemt het socialistisch – the Hampstead socialists zijn zelfs een begrip in de Britse politiek. Je waant je op slag in de negentiende eeuw, je verwacht een constable hooikar om de hoek, je hoort in de verte gedichten van Keats, men heeft er gevochten om Starbucks buiten te houden, men bestrijdt er de uitbreiding van supermarkten. Zo’n idyllische plaats is nu een strijdtoneel van politieke ideologie. Wat de brexit niet vermocht (drie kwart van de inwoners was ertegen, men denkt breed in Hampstead), lukt nu wel door de rel rond de transgenders. Zo zie je dat een marginaal gebeuren plots politieke pasmunt kan worden. De Britse economie draait vierkant, de nationale gezondheidsdienst is een ramp geworden, politici falen over de gehele lijn, de minister van Financiën verklaart dat de economie van het land een auto is die permanent in eerste versnelling is blijven steken, en de discussie over transgenders laait hoog op. Trump kent de kracht van zulke afleidingsmaneuvers, en wees dus niet verbaasd dat zijn goede vriend Nigel Farage al met grote voorsprong de opiniepeilingen leidt.
Bij de discussie wordt alles op één hoop gegooid. Luisteren hoort er niet meer bij, schelden des te meer. Meer dan een eeuw waren de zwemvijvers een plaats van vrede, harmonie en respect. Waarom slagen we er als mensheid telkens opnieuw in zelfs daar tweedracht te zaaien?