‘Stemadvies voor wie een slimme overheid wil’

Bestuurskunde lijkt wel morsdood. Of tenminste, ik heb er nauwelijks iets over gelezen in de politieke programma’s.

Zondag is het zover. We gaan stemmen. Ik kreeg mijn kiesbrief heel laat en dan tweemaal digitaal, en ik weet echt niet in welke portalen of digitale kluizen er nog eentje op mij ligt te wachten. In ieder geval, ik ben klaar om mee het feest van de democratie te vieren. Een vreemd feest, de feesteling ligt overal onder vuur. Velen lijken de democratie beu, en zeggen dat ze ‘moeten’ gaan stemmen.

Mijn reactie? Kijk eens naar de landen waar er geen democratie is en die na een revolutie wel kunnen stemmen, kijk naar de ellenlange rijen daar, al dan niet in de brandende zon. Maar wij zijn verwende kinderen, die na de derde donut zeggen: ik vind donuts niet lekker. Democratie is niet perfect, en ze lijkt helaas altijd nog minder en minder perfect te worden. Maar zoals Churchill al lang wist, elk alternatief, hoe aantrekkelijk ook op de korte termijn, leidt een samenleving naar de wet van behoud van ellende.

Alleen spreken over ‘gaan stemmen’ is zoals naar een avondfeest trekken waar men alleen ijs serveert. Ik eet graag ijs, maar ik mis dan toch een soepje, de hartige hap, een glaasje wijn. Democratie betekent vele dingen tegelijkertijd en in mijn boek De Verblinde Samenleving heb ik het proces uiteengerafeld in vier ‘mee’s’. Mee-weten, mee-denken, mee-praten, mee-beslissen. Gaan stemmen is alleen mee-beslissen. Maar ‘inspraak zonder inzicht leidt tot uitspraak zonder uitzicht’. Het mee-weten valt nog best mee, mogelijkheden genoeg. Van Tiktok tot onlinekanalen. Het mee-denken echter is nog altijd veel te zwak. Al die kennis, al die emoties, al die inzichten, al die gevoelens, waarom lukken we er niet in om die te bundelen via methoden uit kennismanagement? Want gevoelens zijn ook feiten.

Het gaat niet over expertgroepen, geheime conclaven of studiediensten. Methoden om die kennis te bundelen bestaan al tientallen jaren. Maar we laten het veld braak liggen voor lobbygroepen. We kijken met angstige ogen naar wat artificiële Intelligentie op dat vlak zal brengen. Hoge tijd om dat te testen, ermee te experimenteren. In een complexe, sterk verweven wereld is het mee-denken een allereerste prioriteit.

Mee-praten doen we te veel, en vooral zonder kennis van zaken. Meepraten moet geleerd worden, net zoals we vroeger leerden een brief te schrijven. Schelden, verwijten, belachelijk maken, alles in hoofdletter en met vele uitroeptekens. Dat soort meepraten is niet democratisch, maar gewoon laf, trollen vanuit een kelder.

En zo mogen we zondag wel mee-beslissen, ook al hebben we veel te weinig gewerkt aan de andere niveaus. U hebt nog even tijd om mee te denken en mijn stemadvies te volgen. Ik ben namelijk bekommerd om een thema dat opvallend weinig aandacht krijgt.

Ik wil een slimme overheid. Met heel grote zekerheid weten we dat binnen x jaar ons land opnieuw zal getroffen worden door een epidemie of pandemie. Hoe worden nu de draaiboeken voorbereid? Welke simulaties lopen er? Welke vijf grote maatschappelijke lessen hebben de evaluatiegroepen getrokken? Hoe zullen we het draagvlak creëren? Of zullen we echt weer leren volgens het principe ‘eerst een catastrofe’? Stem dus voor een partij die het niveau van mee-denken drastisch zal verhogen.

Waarom zijn zovele departementen nog zo ‘dom’? Ik spreek niet over individuele ambtenaren, maar over de volkomen afwezigheid van elke vorm van slim bestuur, niet op politiek niveau, maar op het niveau van de functionele departementen. Bestuurskunde lijkt wel morsdood. Of tenminste, ik heb er nauwelijks iets over gelezen in de politieke programma’s. Mocht ik een partij gemist hebben, wil u dan voor die partij stemmen? Voor een partij die van onze overheidsdiensten lerende organisaties maakt, waar gemotiveerde ambtenaren slimme systemen aansturen. Voor mij moeten de belastingen niet echt omlaag, maar ik wil wel betere waar voor mijn geld.