Er groeit een kanker in deze stad. Je voelt het als je de verkeerschaos trotseert en verkeerslicht na verkeerslicht bedelaars over kruispunten ziet schuifelen, van auto naar auto, de automobilisten confronterend met de ettering van armoede en uitbuiting, elke dag opnieuw. Je ziet het in de verkeerstunnels, ogenschijnlijk voor altijd maar half hersteld van betonrot, het krakkemikkig opgelapt decor van de stadsverloedering. Je merkt het aan de straten, de voetpaden en de pleinen, die er nooit zonder sluikafval bijliggen, zovele rottende middenvingers aan de buurt en de medemens.
Je vindt het in de treinstations, ooit fiere tempels van mobiliteit, nu ook van vandalisme, drugs, daklozen en criminaliteit. Je treft het rond het Zuidstation, een poort naar verderf en vuilheid die zowaar dienstdoet als de internationale toegangspoort tot de hoofdstad en het land, vanuit Londen of Parijs. Je voelt het in de wijken waar de verkeersregels nagenoeg onbestaande zijn, waar het gesjacher van de zwarte economie open en bloot doorgaat. Je ervaart het tot in de nationale luchthaven, waar illegale taxichauffeurs passagiers aanklampen en ronselen.
Je hoort het van vrouwen die bespot of geïntimideerd werden, omdat ze op de verkeerde plaats ongesluierd rondlopen. Van studentes die zich ’s avonds niet veilig weten en niet zonder escorte durven uit te gaan. Van jonge koppels die uit frustratie en machteloosheid de stad en haar dreiging ontvluchten, voor henzelf en voor hun kinderen. Je leert het als gegoede en geëngageerde stadsburgers u bekennen dat ze vooral van bubbel tot bubbel leven, van de veilige thuis naar het cultuurhuis of de Zavel, en voor de rest al hun eigendom in de stad willen verkopen.
Je weet het wanneer ondernemers u uitleggen waarom ze vooral hun zetel buiten de hoofdstad willen krijgen, weg van alle uitwassen en overlast. Wanneer expats u op lezingen aanklampen met een klaagzang over een stad die hen dierbaar is, maar waarvan het verval hen zowel choqueert als verbijstert. Wanneer je buitenlandse diplomaten op een receptie openlijk hoort twijfelen of de stad over tien jaar nog wel veilig genoeg zal zijn voor haar internationale rol. Wanneer een goed menende activist u machteloosheid bekent, omdat de stadspolitiek overhelt richting de religieuze minderheden die stilaan de weg naar de meerderheid worden.
Lees ook: De balans: smeken om geld is een Brusselse traditie
De kanker heeft Brussel nog niet overwoekerd, maar hij is wel breed uitgezaaid. Hij gaat tot op het bot van de politieke cultuur van gewestelijk wanbeleid, dat in 2024 tekende voor een begrotingstekort van maar liefst 25 procent, dat de Brusselse schuld liet toenemen met 77 procent in vijf jaar, dat door de banken en de kredietbeoordelaars de wacht wordt aangezegd, dat door het Rekenhof wordt beticht van onregelmatigheden en dat intussen al meer dan 500 dagen lang vooral met zichzelf en de postjes bezig is. De ontreddering van Brussel is een blamage voor België. Het is een blamage voor iedereen van ons die wegkijkt van de eigen hoofdstad, die zich mentaal distantieert van de nationale vernedering en die de kanker laat betijen.
Er is een ander Brussel denkbaar. Een internationale hoofdstad zonder diplomatieke weerga in Europa, een referentie voor grote conferenties en toerisme, een motor van innovatie, een smeltkroes van talent en ambitie, een parel van cultuur en design. Er is zoveel onbenut potentieel. Maar om die positieve spiraal te vinden, is een echte reset nodig. De grote kuis, politiek en institutioneel, naar één bestuursniveau. Met een noodplan dat ook grote investeringen vergt en dat begint bij het begin: een propere en veilige stad. Andere steden deden dat Brussel voor. We moeten hopen dat de Brusselse bestuurscrisis zo erg wordt dat ze een echte catharsis forceert, die aan Brussel wordt opgelegd.
De auteur is co-CEO van de denktank Itinera, strategieconsultant en doceert aan de UGent. www.marcdevos.eu