‘Soms loopt het onaanvaardbaar fout in de rechtsbedeling’

Door de afwezigheid van een rechter om medische redenen moet een gepensioneerde vier jaar wachten om een dubbele belasting op zijn pensioen aan te vechten.

We moeten het in deze column toch ook eens hebben over de derde macht: de rechterlijke macht. Vinden we het nog normaal dat het inleiden van een geschil in 2024 over een onterechte dubbele belasting op een pensioen slechts wordt behandeld in 2028? En dat, als er beroep zou moeten worden ingediend, de uitspraak vermoedelijk slechts in 2038 zal plaatsvinden? Ik niet.

De staatsmacht zit verspreid over drie machten: de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. De wetgever moet ervoor zorgen dat de belastingdruk binnen maatschappelijk aanvaardbare perken blijft, dat de belastingen rechtvaardig verdeeld worden en dat de belastingwetgeving klaar en duidelijk is. Die drie elementen zijn problematisch.

De uitvoerende macht, de belastingadministratie, moet de door de wetgever ingevoerde belasting in concreto heffen, niet meer en ook niet minder. Ze mag dus vooral niet vanuit een persoonlijk rechtvaardigheidsgevoel in de plaats van de wetgever treden. Je hoort nochtans regelmatig: “Ik vind dat dit niet kan, dus ik ga dat toch taxeren.”

De rechters oordelen in geschillen en controleren of de wetgever binnen zijn bevoegdheid blijft en toetst of de handelingen van de belastingadministratie wettelijk zijn. Het eindresultaat van eerste aanleg, het hof van beroep, het Hof van Cassatie, het Grondwettelijk Hof en het Hof van Justitie, mag meestal gezien worden.

Na een juridische carrière van bijna veertig jaar, durf ik voor alle machten zonder schroom zeggen dat meer dan 95 procent van de mensen die de staatsmachten bevolken, het zeer goed menen, dat ze hard en loyaal werken en dat ze intentioneel de belangen van de burgers voor ogen hebben. Er loopt echter nog veel fout, er kan veel beter, op alle vlakken. Soms loopt het onaanvaardbaar fout, komt de bureaucratie naar boven en verwijst iedereen naar iedereen, en niemand zorgt voor verandering.

Een voorbeeld. Een gepensioneerd koppel verhuist naar Frankrijk. Op het Belgische pensioen dat ze ontvangen, wordt Belgische bedrijfsvoorheffing ingehouden. Nochtans zegt het dubbelbelastingverdrag met Frankrijk dat dat pensioen enkel belast mag worden in Frankrijk. Er wordt dus ook belasting betaald in Frankrijk. Het Belgische pensioen wordt dus onterecht dubbel belast. Er wordt een bezwaarschrift ingediend om de Belgische belasting terug te vorderen. Maar om de een of andere duistere reden weigert de belastingadministratie de belasting terug te storten.

Er zit dus niets anders op dan naar de rechtbank te stappen. In 2024 wordt een verzoekschrift ingediend. De twee partijen komen conclusietermijnen overeen, die in totaal niet meer dan één jaar in beslag nemen. Maar dan valt een beschikking binnen. De rechtbank wordt geconfronteerd met de afwezigheid om medische redenen van de rechter, waardoor de zittingscapaciteit is aangetast. Daarom kan de rechtbank de pleidooien pas vastleggen in 2028, vier jaar na het inleiden van het geschil.

Alle begrip voor de medische redenen, geen enkel verwijt naar de betrokken rechter, veel medeleven zelfs. Ook geen enkel verwijt naar de rechter die de pleidooien moet uitstellen naar 2028. Hij voert maar uit wat mogelijk is. Maar deze onbehoorlijke rechtsbedeling is maatschappelijk wel onaanvaardbaar. Justitie levert volstrekt niet wat van een overheidsdienst mag worden verwacht. Doet iemand iets? Arizona?

Nog twee opmerkingen, die het nog erger maken. De betrokken rechtbank valt onder het rechtsgebied van het hof van beroep van Brussel. Als een van de partijen beroep aantekent, zal de uitspraak in beroep vermoedelijk niet vroeger dan 2038 plaatsvinden. En, o ironie, in de beschikking wordt ook gevraagd de rechtbank zo snel mogelijk te verwittigen van een eventueel overlijden van een partij, want dan wordt de zaak geschorst.

De auteur is partner bij Tiberghien Advocaten