‘Sollicitanten bespioneren: het begint bij achterdocht’

De kandidaat voor de vacature voor een technisch-commerciële functie is te goed om waar te zijn. Een vlotte persoon met de juiste diploma’s en voldoende beroepservaring. De druk is hoog. Hoe sneller hij kan beginnen, hoe liever. Pas nu beseft u dat u beter ook eens een kijkje kunt nemen op het internet. Dat is niet helemaal netjes, sollicitanten bespioneren en neuzen in het privéleven van een kandidaat, en u weet niet eens of het wettelijk toegestaan is. Maar geen vrees, stelt u zichzelf gerust, u neust gewoon eens rond of er nergens een lijk uit de kast valt. Uw onafhankelijke oordeel zal hoogstens wat worden aangevuld. Dat is tenminste wat u tegen uzelf zegt.

U maakt gebruik van publiek beschikbare informatie om die kandidaat te beoordelen. Heeft hij echt gestudeerd aan die hogeschool? Hij is toch niet betrokken bij een schandaal? Mocht het ooit slecht aflopen, dan zal men u verwijten dat u die voorzorgsmaatregel niet hebt genomen. Maar de kans is groot dat u op roddelinformatie stuit. Die is bedoeld om iemands reputatie te schaden. Dat heet doxing. Heel vaak is doxing ingegeven door wraakgevoelens. Men maakt privégegevens openbaar of roept zelfs op om iemand te pesten. Adressen, telefoonnummers en foto’s van kinderen vrijgeven behoren tot het arsenaal. Oproepen tot haat en het aanbrengen van schade zijn zeker strafbaar. Uiteraard is er een brede grijze zone. Het woord ‘doxing’ zou zijn afgeleid van ‘dropping documents’. U dropt een bommetje door informatie over iemand te onthullen.

Veronderstel dat u de politieke voorkeur van de kandidaat opvist. In een gepolariseerd land als de Verenigde Staten is dat verre van onschuldig. Meer dan 80 procent van de stemmers oordeelt dat wie stemt voor de andere partij manifest gevaarlijk is voor de democratie. En diep en lang sollicitanten bespioneren is zelden nodig. Je kunt, zeker in de Verenigde Staten, aan de hand van Facebook- of Instagram-accounts of tweets vrij gemakkelijk het politieke profiel van een kandidaat achterhalen. In een kwart van de gevallen vermelden kandidaten dat uitdrukkelijk. Veel speurwerk is er dan niet nodig.

‘Je hoeft geen diploma psychologie te hebben om te beseffen dat achterdocht niet bepaald een vruchtbare bodem tot samenwerking is’

Marc Buelens

Onderzoekers hebben verhelderd waar het schoentje wringt. Het begint bij achterdocht. U bent op uw hoede. Stilaan interpreteert u bepaalde gebeurtenissen anders, u wordt sceptisch en ook sterke punten lokken kritische vragen uit, terwijl u anderzijds doorboomt over mogelijke mindere kanten. U bespioneert de ‘vijand’. Je hoeft geen diploma psychologie te hebben om te beseffen dat achterdocht niet bepaald een vruchtbare bodem tot samenwerking is. Vertrouwen leidt tot betere, open communicatie, en open communicatie leidt tot meer vertrouwen. Doxing zet de omgekeerde vicieuze cirkel in gang. Een andere centrale factor is het gevoel op elkaar te lijken. De Bijbelse uitspraak dat God de wereld schiep naar zijn beeld en gelijkenis, zegt vooral veel over mensen. Wij staan veel gunstiger tegenover mensen die op ons lijken. Zo merk je dat bedrijfsculturen zichzelf versterken. Afwijkende houdingen worden zelden getolereerd. De neuzen staan het liefst in dezelfde richting, waarbij het vaak geen belang heeft of die richting de juiste is.

Als we kandidaten beoordelen voor een baan in ons bedrijf, zijn we blijkbaar sterk bekommerd om de mogelijke terugslag. Kan ons bedrijf in opspraak komen? Is er kans op een afrekening? Hoe meer de kandidaat op ons lijkt, inclusief politieke voorkeuren, hoe lager we de kans op een terugslag inschatten. Integendeel, we verwachten dat hij zal bijdragen tot een positief bedrijfsimago, dat zijn reputatie op ons bedrijf zal afstralen.

Negatieve informatie, vanuit welke bron ook, heeft een effect, niet alleen in de politiek. Beoordelaars moeten wel opletten met informatie van sociale media, en vooral roddelcampagnes hebben bij een rekrutering niet al te veel effect.

De auteur is emeritus professor management aan Vlerick Business School. www.marcbuelens.com