In een van de Star Trek-films moet het hoofdpersonage Kirk een test ondergaan die zo ontworpen is dat je er niet voor kunt slagen (voor de quizzers: de Kobayashi Maru-test). De test is bedoeld als een les in nederigheid voor te arrogante studenten. Kirk speelt uiteindelijk gewoon vals.
Misschien moeten te arrogante studenten in 2225 wel als test de huidige Belgische begroting saneren. Premier Bart De Wever en Vlaams minister-president Matthias Diependaele kunnen geen schoonheidsprijzen winnen met de sanering van hun begrotingen. De politieke tegenstellingen zijn te groot en er is geen maatschappelijk draagvlak voor maatregelen die een snelle sanering mogelijk maken. Daarom grijpen premier De Wever en minister-president Diependaele allebei deels terug naar terugverdieneffecten en andere trucs die ze als oppositielid zouden verguizen.
De federale regering moet nog aan zijn col buiten categorie beginnen, de Vlaamse regering heeft de berg al bedwongen. Het akkoord over de Vlaamse begroting, naar aanleiding van de Septemberverklaring van afgelopen maandag, was gemakkelijker te bereiken. Vlaanderen heeft meer financiële marge, maar we mogen de inspanningen niet minimaliseren. Op basis van wat nu bekend is, probeert de Vlaamse regering de sanering zo fair mogelijk te spreiden. En voor het verstandig saneren van een begroting zijn zachte maar kordate heelmeesters met een scalpel vaak de beste optie. Daar legt de Vlaamse regering de juiste accenten, met een focus op het wegsnijden van de koldereske frigobon en andere niet-efficiënte subsidies. Maar daarmee stabiliseren we de situatie.
Op lange termijn moet ze het groeipotentieel van de Vlaamse economie opdrijven, en daarvoor zijn extra investeringen nodig. Het is vijf voor twaalf om de concurrentiekracht van de Vlaamse industrie, de motor van onze export, te herstellen. De onzekerheid over een zware investering van Exxon Mobile in de Antwerpse haven is het zoveelste alarmsignaal. De regelgeving en de vergunningsprocedures stroomlijnen is op lange termijn belangrijker om de Vlaamse begroting te saneren dan het schrappen van de frigobon.
De sanering van de Belgische overheidsfinanciën lijkt – ook door de vergrijzingskosten – een onmogelijke opdracht. Maar de relatieve politieke stabiliteit van België is een troef, zeker nu zowat alle buurlanden onbestuurbaar lijken te zijn. Of het nu Groot-Brittannië, Frankrijk of Nederland is, de generaties botsen daar radicaal met elkaar. Frankrijk heeft met zijn pensioenleeftijd van 64 jaar nog meer dan België een generatiepact nodig.
Groot-Brittannië is het meest frappante voorbeeld. Bijna tien jaar geleden stemden de oudere generaties massaal voor de brexit. Ondertussen heeft het land een decennium van economische stagnatie en politieke ontgoocheling achter de rug, de handel met de EU is teruggevallen en er zijn geen nieuwe handelspartners gevonden. Toch is de brexit er nog altijd zeer populair. Dat heeft een economische verklaring. Uit een recente studie van een Britse denktank blijkt dat het inkomen van de gepensioneerden als enige gelijke tred hield met de inflatie, dankzij de automatische indexering van de pensioenen. Veel brexit-kiezers zijn beschermd geweest tegen de gevolgen van hun keuze.
In België proberen we al 25 jaar de vergrijzingskosten onder controle te krijgen. En er zijn al heel wat heilige huisjes gesneuveld, soms zonder al te veel discussie. Daarom was het zo belangrijk dat premier Bart De Wever enkele weken geleden bij het toelichten van het zomerakkoord zei dat hij bereid was te luisteren en eventueel zijn eerste pensioenhervorming wat bij te sturen. Hij is er zich van bewust dat zijn hervormingen niks waard zijn zonder een sterk maatschappelijk draagvlak.