‘Jongere generaties de pineut van zoveelste mini-pensioenhervorming’

‘Vivaldi moet dweilen met de kraan open. Hoe moeten we haar pensioenhervorming evalueren?’ Professor arbeidsrecht Marc De Vos vraagt het zich af.

De regering-Vivaldi telt drie ex-ministers van Pensioenen die in vorige legislaturen hun tanden stuk beten op het aanpassen van ons pensioensysteem aan de realiteit van de demografische vergrijzing. Pensionerende babyboomers met hoge levensverwachting hebben intussen de falende politiek ingehaald. Elk jaar stijgen de pensioenuitgaven met 2 tot 3 miljard euro, een belangrijke factor in de dieprode ontsporing van de begroting. Vivaldi moet dweilen met de kraan open. Hoe moeten we haar pensioenhervorming evalueren?

De eerste vaststelling is dat deze regering doet wat gemakkelijk is. Ze tekent voor betere minimumpensioenen en voor een pensioenbonus bij langer werken. Ceci n’est pas une pensioenhervorming, maar een pensioenverhoging. Op zich zal de uitgavengroei in de pensioenen daarmee nog versnellen: het omgekeerde van wat budgettair nodig is. Om die impact te verzachten voor een kritische Europese Commissie – en ook voor de financiële markten die onze labiele overheidsfinanciën met argusogen volgen – wordt symbolisch geraakt aan de perequatie van de ambtenarenpensioenen en het parafiscale statuut van aanvullende pensioenen in de privésector. In beide gevallen zal dat vooral de hoge pensioenen treffen.

De tweede vaststelling is dat deze regering niet doet wat je ervan verwacht. We leven in het decennium waarin de pensionering van de babyboomers enorm aanzwelt. Je verwacht dan dat we alles zetten op de laatste resterende handvatten voor een pensioenhervorming in de babyboomgeneratie zelf: het uitrekken van de loopbanen. Dat betekent ook een pensioenmalus voor wie vrijwillig vroeger stopt, een beperking van de periodes van inactiviteit die tellen als loopbaanjaren en het stoppen van gunstregimes voor vroegtijdig pensioen in allerlei niches van publieke tewerkstelling. Allemaal al lang bepleit in nationale en internationale studies. Niets daarvan in de actie, andermaal.

‘De zoveelste mini-pensioenhervorming verbergt groeiende veranderingsmoeheid’

Marc De Vos (UGent, Itinera)

De zoveelste mini-pensioenhervorming verbergt groeiende veranderingsmoeheid. De federale politiek zit in een catch 22. Enerzijds vinden we nooit de pragmatische consensus dat langer leven langer werken betekent voor het behoud van een genereuze sociale zekerheid, waardoor we geen nieuwe loopbaancultuur bouwen. Anderzijds dwingt de begrotingswerkelijkheid ons steeds meer tot bijschaven in de marges, zonder dat het pensioensysteem in combinatie met een loopbaanbeleid in een stabiele nieuwe plooi valt. Elke marginale hervorming vergroot de complexiteit en stookt het verzet bij deze of gene belangengroep, waardoor een definitieve grote hervorming tegelijkertijd steeds onmogelijker en dringender wordt.

De impact van de vergrijzing op de pensioenen wordt al decennialang aangekaart, de oplossingen al meer dan twintig jaar, vooral tevergeefs. De Vivaldi-coalitie heeft het pensioendebacle niet geërfd, maar draagt er wel aan bij. Met een onbesuisde en te vrijblijvende verhoging van minimumpensioenen, ook voor zelfstandigen. Met een pensioenbonus voor wat eigenlijk normaal moet zijn of worden: werken tot de effectieve pensioenleeftijd. Met een roekeloze projectie van verwachte pensioenuitgaven tot, godbetert, 2070, terwijl niemand zover in de toekomst kan kijken. We dobbelen met de toekomst van de sociale zekerheid.

De jongere generaties blijven de pineut bij wie de last van de vergrijzing blijft liggen, elke jaarbegroting na elkaar. In plaats van twee jongeren per gepensioneerde vandaag gaan zij die last moeten torsen met zowat vier jongeren voor drie gepensioneerden. Elke euro die naar de pensioenen gaat, kan niet gaan naar migratie, integratie, klimaat, infrastructuur, defensie, industrie, welzijn, zorg, armoede of justitie. Pensioenmoeheid in het heden organiseert budgettair het kannibalisme van de toekomst door het verleden.

De auteur is strategie consultant, doceert aan de UGent en is fellow bij het Itinera Institute in Brussel. www.marcdevos.eu