‘Patriottisme en geloof lijken onscheidbaar in de VS’

Een roadtrip door de natuurpracht van de uitgestrekte Verenigde Staten. Uren rijden door veranderende landschappen zonder telefoonconnectie of radiobereik. Wanneer we toch muziek door het geruis horen, komt die van religieuze zenders. Spotify dan maar.

God is overal in Amerika. Volgens de grondwet zijn kerk en staat gescheiden, maar religieuze invloeden doordringen het openbare leven. Godsdienstige symbolen en praktijken zijn aanwezig van de rechtszaal tot het klaslokaal. Wie op een getuigenbank plaatsneemt, zweert de waarheid te vertellen ‘zo helpe mij God’, een traditie die blijft bestaan ondanks diverse religieuze overtuigingen van Amerikanen en de aanwezigheid van niet-gelovigen. “Alleen de almachtige Heer kan mij zeggen dat ik uit de presidentsrace moet stappen”, aldus president Joe Biden na zijn debatdebacle. De winnaar van de presidentsverkiezingen zal getrouwheid aan de grondwet zweren met diens hand op de bijbel. De eedaflegging wordt, zoals elke toespraak, afgesloten met ‘God zegene Amerika’. Patriottisme en geloof lijken onscheidbaar.

De vermenging van kerk en staat strekt zich uit tot het onderwijssysteem, waar een campagne door conservatieve christelijke groepen publieke geloofsuitdrukkingen wil versterken. In de staat Louisiana moeten de tien geboden voortaan duidelijk zichtbaar zijn in elke klas. In Oklahoma worden die geboden, net als de bijbel, verplicht materiaal in de schoolcurricula. Zulke initiatieven van Republikeinse gouverneurs negeren het grondwettelijke kader voor een seculier onderwijssysteem en marginaliseren studenten van andere geloven of zonder geloof.

Naast symbolen en rituelen illustreert het fenomeen van megakerken de belangrijke rol van religie in de Amerikaanse samenleving. Die kolossale geloofsgemeenschappen met duizenden leden zijn niet alleen plaatsen van aanbidding, maar ook machtige economische entiteiten. Vrijgesteld van belastingen genereren ze inkomsten via donaties en beheren ze budgetten die rivaliseren met die van grote bedrijven. Dat vertaalt zich naar politieke invloed, wat de lijnen tussen kerk en staat nog meer vertroebelt. Over geld gesproken, op het 20 dollarbiljet lezen we ‘In God We trust’. En Donald Trump probeert zijn campagnekas te spijzen op de rug van goedgelovigen en verkoopt bijbels voor 60 dollar met de slogan ‘Make America pray again’.

Ondanks de erkenning en financiering van religieuze en filosofische gemeenschappen, kent België een striktere scheiding tussen kerk en staat. Religieuze symbolen in openbare scholen zijn schaars en politieke retoriek blijft gespaard van goddelijke tussenkomst. De Amerikaanse ervaring daarentegen toont een complexe en vaak tegenstrijdige relatie met geloofsovertuiging. Die realiteit daagt de seculiere idealen uit waarop de natie is geënt en roept kritische vragen op over de toekomst van religieuze vrijheid en gelijkheid. De alomtegenwoordigheid van religie in het openbare leven in de VS is even opvallend als zorgwekkend.