‘Overheidsmanagement onder vuur’

Succesvolle ondernemers tonen wat de hedendaagse politiek steeds meer is: een brutaal spel om de macht.

In 1976 bestudeerde de Zwitserse socioloog Jean-Claude Thoenig de Amerikaanse scholen voor overheidsmanagement, waarvan de Harvard John F. Kennedy School of Government de bekendste was, en nog altijd is. In zijn briljant eindrapport schreef hij de profetische zinnen: ‘La greffe du management a été rejetéé par l’administration publique.’ De inenting van de overheid met principes van het management is faliekant mislukt. Een wat onverwachte conclusie op een ogenblik dat men zelfs in Vlaanderen stilaan besefte dat de effectiviteit en de efficiënte van de overheidsdiensten beter konden. In de Verenigde Staten gold toen nog als slogan: wat goed is voor General Motors is goed voor Amerika.

Vijftig jaar later probeert men het opnieuw. Die ‘men’ slaat op Elon Musk en Vivek Ramaswamy. Hun grote verdienste: succesvol ondernemer zijn, rijk zijn, bewonderd worden. Ze krijgen de onvoorwaardelijke steun van een andere succesvole ondernemer, Donald Trump. De agenda? Absolute vrijheid voor ondernemers, belastingverlaging voor iedereen en een frontale, populistische aanval op uit de hand gelopen problemen: inflatie en immigratie.

Musk en Ramaswamy noemen hun project DOGE (Department of Government Efficiency). Het is niet goedgekeurd door het Congres, de leiders zijn niet aangesteld door de Senaat. Ze zijn nergens verkozen. Men schreeuwt nochtans moord en brand als niet-verkozen bureaucraten te veel macht krijgen. Nu trekken zichzelf aangestelde ondernemers het laken naar zich. Het spel om de macht wordt rauw gespeeld. Lees een boekje over macht en invloed en je zult merken dat beide heren niet aarzelen om het spel grof te spelen. Weinigen beseffen welke cynische grap verborgen zit achter de naam DOGE. Cryptomunten zijn superbreekbaar speelgoed. Naast reuzewinsten en -verliezen op de markten, baadt die wereld in schandalen. We spreken over casinokapitalisme van de zuiverste soort. Die munten werden door twee grappenmakers als dogecoins gelanceerd en ze kenden zelfs een opvallend succes. Door die naam te kiezen, lachen Musk en Ramaswamy iedereen vierkant uit.

Volgens welk principe handelen de ondernemers in de wereld van de hightech? Move fast and break things. Om snel te handelen, mislukkingen onder het tapijt te kunnen vegen en als leergeld af te schrijven, heb je almachtige dictators nodig. Dames en heren die zich niet moeten verantwoorden voor ouderwetse instellingen als parlementen en rechtbanken, gekenmerkt door traagheid, respect voor instituties, wetgeving en nog wat kenmerken die Thoenig al in 1976 had opgemerkt.

Het is geen toeval dat de Verenigde Staten zonder concurrentie het rijkste land ter wereld zijn. Maar het kapitalistische systeem heeft ook grote nadelen, omdat een niet-economische factor het systeem de facto corrumpeert. Prijzen weerspiegelen vaak niet de realiteit, maar vooral machtsverhoudingen. Superrijken schuren aan bij toppolitici, de politieke macht wordt gekocht. Dat is een oud verhaal, ook bij ons bekend, denk maar aan de Boerenbond of de Societé Générale. Nu gaan de trumpisten nog een stapje verder. De superrijken, de succesvolle ondernemers bouwen een parallelle macht uit, trachten Kamer en Senaat te kortsluiten en tonen wat de hedendaagse politiek steeds meer is: niet een dienaar van het volk, maar een brutaal spel om de macht.

Is dat gewoon een spektakel, zoals ook de presidentsverkiezingen vooral een mediashow zijn, gewonnen door de grootste showman? Eens te meer mogen we het woord ‘ook’ niet vergeten. De Amerikaanse politiek is ook democratisch, is ook de speelbal van religieuze extremisten, is ook een publiek spektakel en is nu ook het speelgoed van enkele heel rijke en succesvolle ondernemers. De vertragende veiligheidshekkens worden verwijderd. De ontwikkeling van een potentieel existentieel risico (AI) is bijna uitsluitend in handen van adepten van ‘move fast and break things’. Dat is ronduit beangstigend.