‘Elke partij zoekt zijn Sully’

Soms wens ik dat die overwegingen over de essentie van leiderschap, over woke, over slachtoffers en helden gewoon wat filosofische spielerei zijn voor intellectuelen met te veel tijd, zegt Marc Buelens.

Zelfs de VRT oordeelde het relevant in herinnering te brengen dat vijftien jaar geleden een Amerikaanse piloot een landing maakte op de Hudson-rivier in New York. Chesley ‘Sully’ Sullenberger werd een Amerikaanse held, Tom Hanks mocht de rol vervullen in de film Sully, een ontspannende afwisseling van angst, moed en gerechtelijk drama, want stel je voor: de grote held werd nadien voor de rechter gedaagd.

Amerikaanser kan het niet. Heldhaftig leiderschap. Leiders maken een verschil. Ondertussen weten we dat leiders niet geboren of gemaakt worden, maar zo genoemd. Je wordt leider genoemd als je ondanks alle tegenslagen toch volhardt en uiteindelijk succes boekt. Zonder succes geen leiderschap. De heer Sullenberger had exact hetzelfde kunnen doen, maar met een slechte afloop. Dan was er sprake van overmoed, arrogantie, een tragisch overlijden. Maar op wat vogels na en hoge kosten liep het drama goed af.

Elke dag zijn er duizenden vliegtuigtechnici die met veel discipline en toewijding vliegtuigen onwaarschijnlijk veilig maken. Die komen alleen in het nieuws als eentje vergeet moeren aan te spannen. Geen koppen in de kranten, geen Tom Hanks die de rol krijgt van de plichtsbewuste mecanicien die saaie kwaliteitslijsten afvinkt.

Volgens mij heeft Boeing voor zijn kwaliteitsproblemen geen heldhaftig leiderschap nodig, geen baanbrekend ondernemerschap, geen hallucinante Elon Musk-achtige waagstukken, geen killer applications (vergeef mij het cynisme), maar vooral discipline, niet-negocieerbare kwaliteitssystemen en duizenden stille helden.

Mijn neiging om leiderschap wat te wantrouwen en het structurele te beklemtonen, komt voor een deel omdat ik een Europeaan ben. Leadership (zelfs de Fransen spreken over le leadership) is een Amerikaanse notie. Je zou denken dat dit onderscheid gewoon wat vertelt over succesfilms. Niet is minder waar.

Een voorbeeld uit de luchtvaart. Op 20 december 1995 trok de Boeing 757 van vlucht AA 965 te laat op en stortte te pletter tegen een bergwand in Columbia. Oorzaak? Menselijke fout: de piloot moest onverwacht heel steil optrekken, raakte in paniek, was vergeten dat de landingskleppen naar beneden gericht waren, hij moest eerst die kleppen neutraliseren, en dan pas kon hij volle kracht stijgen. Waarom kon zoiets? Omdat het ontwerp van Boeing Amerikaans is, en veel vrijheid laat aan de piloot. Bij Airbus was zo’n fout onmogelijk, software schakelt automatisch de kleppen uit. Maar met zo’n systeembeperkingen kon Sullenberg misschien zijn stunt niet tot een goed einde brengen.

Een land viert zijn helden. Na elke oorlog worden er monumenten opgericht voor generaals, triomferende soldaten, moedige vechters. Na de Tweede Wereldoorlog gebeurde er iets merkwaardigs. Niet de helden stonden centraal, maar de slachtoffers. De aandacht voor slachtoffers in het algemeen werd een belangrijk thema in wat men gemakshalve onder één noemer plaatst: woke. De lijsten slachtoffers zijn ellenlang: leden van de LGBTQI+ gemeenschap, vrouwen, Joden, slaven, gekoloniseerde volkeren. Het getuigt van een lage morele kwaliteit als je die thema’s niet ernstig neemt. En wat merk je? Dat de gewone burger daar liefst niet te veel aan herinnerd wordt.

Daar haken populisten graag op in. Terwijl ze zichzelf als slachtoffer voorstellen, schelden ze eindeloos op groepen die zichzelf als slachtoffer definiëren. Het nieuws toont eindeloze rijen slachtoffers. Het volk wil toch graag superhelden, van Batman tot Trump, van Superwoman tot provocerende influencers die zichzelf boven het rechtssysteem achten, van Taylor Swift tot Kevin De Bruyne.

Soms wens ik dat die overwegingen over de essentie van leiderschap, over woke, over slachtoffers en helden gewoon wat filosofische spielerei zijn voor intellectuelen met te veel tijd. Maar 2024 wordt het jaar van verkiezingen. Elke partij zoekt zijn ‘Sully’ en laat de systemen verder verrotten.